Farmaceuten strijden mee tegen antibioticaresistentie

Het eerste onafhankelijke onderzoek naar de inzet van farmaceutische bedrijven om antimicrobiële resistentie tegen te gaan laat hoopvolle resultaten zien. Er zijn veertig nieuwe middelen in de laatste fase van ontwikkeling en ongeveer de helft van de bedrijven neemt maatregelen om de groeiende antimicrobiële resistentie aan te pakken.

De Antimicrobial Resistance Benchmark is een initiatief van de non-profitorganisatie Access to Medicine. De in Amsterdam gevestigde organisatie houdt zich bezig met het wereldwijd beschikbaar maken van veilige en betaalbare essentiële medicijnen. De organisatie bestudeerde voor het rapport de ontwikkeling en de productie van antimicrobiële middelen bij de dertig meest invloedrijke farmaceuten, waaronder acht leden van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen. Ook beoordeelden de onderzoekers de farmaceuten op het stimuleren van verstandig gebruik van de nieuwe middelen.

Samen zijn de dertig bedrijven bezig met de ontwikkeling van 276 nieuwe antimicrobiële middelen. 175 middelen moeten ziektes gaan bestrijden die op de prioriteitenlijst van Wereldgezondheidsorganisatie WHO staan. Op dit moment zijn er 28 antibiotica en 12 antivirale middelen in de laatste fase van klinisch onderzoek. Dit is mooi, stellen de onderzoekers, omdat investering in antimicrobiële middelen voor farmaceuten niet zo aantrekkelijk is wegens het kortdurende gebruik. Maar de veertig nieuwe middelen zijn bij lange na niet genoeg om alle medicijnen te vervangen die nu hun effectiviteit verliezen wegens resistentie. Een van de nieuwe middelen is het antibioticum bedaquiline, een medicijn tegen multiresistente tuberculose. Andere voorbeelden van nieuwe antibiotica zijn gepotidacine voor gonorroe en avibactam/aztreonam voor multiresistente gramnegatieve infecties. Alle nieuwe antivirale middelen zijn voor de behandeling van hiv/aids bedoeld. Slechts bij twee van deze nieuwe medicijnen is ook een plan ontwikkeld om verantwoord gebruik en betaalbaarheid te controleren. 

Het rapport stelt vast dat ongeveer de helft van de bedrijven resistentieontwikkeling actief in de gaten houdt. Zo bracht Pfizer binnen hun Atlas-programma het voorkomen van specifieke ziekteverwekkers in zestig landen in kaart. Farmaceuten focussen zich bij de verzameling van deze gegevens voornamelijk op (resistente) verwekkers van luchtweginfecties. Acht farmaceuten proberen ook hun eigen bijdrage aan de ontwikkeling van resistentie in te perken door een maximum te stellen aan de hoeveelheid antibiotica die in afvalwater mag worden geloosd. Slechts vier eisen ook van hun leveranciers dat ze aan deze eisen voldoen (GSK, Johnson & Johnson, Pfizer en Roche). Geen van de bedrijven maakte bekend waar hun grens ligt. Vier bedrijven (GSK, Shionogi, Pfizer en Novartis) nemen maatregelen om de excessieve verkoop van antibiotica tegen te gaan. Want hoe meer antibiotica er worden verkocht, hoe meer er beschikbaar zijn en dit werkt overbodig gebruik in de hand. Om dit te beperken, kunnen salesmedewerkers bij de vier farmaceuten geen bonussen meer verdienen met de verkoop van antibiotica.

De onderzoekers stellen dat GSK, Johnson & Johnson, Novartis, Pfizer en Roche en Sanofi de koplopers zijn in hun bijdrage aan de strijd tegen antimicrobiële resistentie. Wel benadrukken ze dat alle bedrijven nog op hun startpunt zijn en er in de toekomst meer maatregelen nodig zijn.