‘Europa moet gezamenlijk optrekken tegen covid’

Bij Universitätsklinikum Münster (UKM) begint hij 1 januari als voorzitter van de raad van bestuur. Nu, in het ‘interbellum’, waarin hij meeloopt als ‘schaduw’ van de zittende voorzitter, beziet hij met frisse blik de verschillen tussen Duitsland en Nederland.

Géén wachtlijst

Zo valt hem op dat ook over de grens wordt geklaagd over gebrek aan ic-capaciteit. ‘Maar alleen al dit ziekenhuis heeft meer ic-capaciteit dan heel Noord-Nederland. Er zijn nog acht andere ziekenhuizen in de stad. Je kunt kennelijk nog zoveel capaciteit hebben, het voelt toch als te weinig. De Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen – met 18 miljoen inwoners vergelijkbaar met Nederland – heeft 6500 bedden, zónder opgeschaald te zijn.’ Toch zijn deze bedden niet zomaar beschikbaar. ‘Een derde van de bedden kan op dit moment niet gebruikt worden door gebrek aan personeel. De overige 4500 ic-bedden zijn bezet door patiënten die hun non-covidzorg krijgen. De electieve zorg loopt gewoon door, op een niveau dat je je in Nederland niet kunt voorstellen. Er is de facto géén wachtlijst.’

‘Italië is een goed voorbeeld dat 2G werkt’

Is dat iets om na te streven? ‘De waarheid ligt waarschijnlijk tussen de twee werelden in. In de ene kun je binnen 48 uur geopereerd worden, waarschijnlijk is dat wat overdreven snel. Maar een jaar op een nieuwe heup wachten, zoals ik heb meegekregen uit Nederland, is  ook niet acceptabel.’

2G plus

Ondertussen lopen ook in Duitsland de besmettingscijfers snel op. In de verschillende deelstaten gelden soms verschillende coronamaatregelen. In Noordrijn-Westfalen is sinds vorige week 2G geïmplementeerd. Friedrich noemt dat ‘eigenlijk logisch. Een goed voorbeeld dat het werkt is eigenlijk niet zozeer Duitsland als wel Italië. Die zitten heel laag met de getallen in deze fase van de pandemie en dat ligt – naast een succesvol vaccinatieprogramma – ook aan 2G en 3G. Dat is verplicht. Wie naar zijn werk wil gaan, moet 2G of getest zijn. Werknemers in de zorg en in het onderwijs hebben daar met een de facto vaccinatieplicht te maken.’

In zijn eigen ziekenhuis in Münster geldt ‘al maanden’ 3G voor medewerkers. ‘Personeel dat niet gevaccineerd is, moet zich elke dag laten testen. Van de meer risicovolle plekken in het ziekenhuis zijn ze uitgesloten; diegene heeft niet het recht om overal te werken. Je kunt als werkgever zeggen: als jij je niet wilt laten vaccineren, dan kun je niet werken op bijvoorbeeld de afdeling Kinderoncologie. Dan ga je ergens anders werken.’

Friedrich noemt 3G ‘niet echt optimaal’. ‘Je bent flexibeler, maar je hebt een probleem als er grotere groepen bij elkaar komen. Onder de 2G-mensen kunnen voldoende mensen zijn die besmettelijk zijn, en ongevaccineerden kunnen besmetten.’ Daarom wordt er in Duitsland nu gesproken over 2G+: dat is 2G met een actuele test, vanwege het risico dat ook gevaccineerden het virus kunnen over­dragen. ‘2G+ zal de komende maanden zeker vaker worden toegepast.’

Nú remmen

‘De winter is nog lang’, waarschuwt de arts-microbioloog, ‘en het is de vraag wanneer de verschillende pieken gaan komen. Als je überhaupt een zomervakantie wilt hebben, moet de R-waarde in april/mei rond de 1 zijn. Dat lukt niet als je toelaat dat je in januari/februari rond de 1,5-2,00 zit’, rekent hij voor. ‘Dus je moet nú beginnen met remmen. Helaas is het zo dat preventie nooit werkt als je te laat komt. Dus je moet ingrijpen als je nog effect hebt – en dat was eigenlijk een maand geleden. Nu kun je nog proberen het ergste te voorkomen.’

Hij denkt dat de invoering van 2G, 2G+ of 3G ertoe zal leiden dat een groep mensen zich toch eerder laat vaccineren. ‘In feite gaat het om twee verschillende 2G’s: de ene is die met twee prikken Pfizer of Moderna (of één prik Janssen), de andere is met een boosterprik erbovenop. Eigenlijk moet je nu al het volledige zorgpersoneel hebben gevaccineerd met de boosterprik, zoals Israël ons toont.’

Friedrich is een groot pleitbezorger van Europese samenwerking in de zorg. Verbaasd, bijna geschokt zag hij hoe weinig de samenwerking voorstelde tijdens de beginfase van de pandemie. ‘Het viel als een kaartenhuis in elkaar. En dan zie je hoe kwetsbaar Europa is en hoe iedereen voor zichzelf kiest. Toen het om de vaccins ging, bleek het gelukkig een voordeel om de grote marktmacht te gebruiken en hebben we Europees samen opgetrokken. Dat moeten we veel meer doen!’

360-gradenzorg

Kijk naar de 9 miljoen bewoners van de 570 kilometer lange grensregio, wijst Friedrich: ‘Zij kunnen voor zorg maar 180 graden om zich heen kijken, en niet 360 graden – zoals in een stad als Utrecht. Ik vind dat niet fair. Als we voor de grensbewoners 360-gradenzorg gaan bieden, dan doen we wat Europa ons heeft opgedragen en wat de toekomst is.’

Dat brengt hem weer terug op de ic-capaciteit: ‘In Europa is in principe voldoende ic-capaciteit, alleen is deze ongelijk verdeeld. Een ic-bed krijgen voor een coronapatiënt zou geen probleem moeten zijn. Er is voldoende capaciteit in Europa en er is niet overal altijd dezelfde fase van de pandemie.’ Wat voor de covidzorg geldt, zou wat hem betreft ook voor de complexere, non-covidzorg kunnen opgaan, al zal dat wat ingewikkelder zijn. ‘Inhaalzorg met elkaar oplossen vergt zoveel afstemming over grenzen heen, en dat maakt het complex genoeg.’

Op de vraag of de UKM nu snel coronapatiënten op de ic kan opnemen, zegt Friedrich, ten tijde van het interview, begin vorige week: ‘Ja, dat gaat gebeuren. Het was makkelijker geweest als je in juli, augustus harde afspraken had gemaakt. Belangrijk is in ieder geval dat de minister zijn collega over de grens officieel om hulp vraagt, zodat hier capaciteit kan worden vrijgemaakt. Op die manier kun je voor de covidzorg én voor de non-covidzorg afspraken maken. Die kun je toch niet in je eentje afwerken in de komende jaren. Dat doe je maar beter samen, zoals de cardio­chirurgen dat willen.’

Inmiddels heeft Ernst Kuipers gezegd dat ‘een beperkt aantal’ patiënten naar Duitsland wordt overgebracht, omdat twaalf Neder­landse ziekenhuizen de kritiek planbare zorg niet langer kunnen leveren.