Energiecrisis is de druppel: ‘Zorgpersoneel verdient te weinig’

Er meldden zich tientallen medestanders vanuit het hele land. De gemene deler: wat goed dat er vanuit het zorgveld aandacht is voor collega’s die het minder hebben.

Loonkloof

‘Wat een positieve actie. Hulde dat iemand zijn nek uitsteekt en iets dergelijks op poten wil zetten’, vindt kinderarts-neonatoloog Mathijs Binkhorst (Radboudumc). Tegelijkertijd maakt hij een rekensommetje: ‘Vijf miljoen euro, verdeeld over misschien wel tienduizenden mensen? Voor de doelgroep, verpleeg­kundigen en verzorgenden, zal een eenmalige bijdrage uit een fonds niet voldoende zijn.’ Het probleem is te groot om op te lossen met een fonds, zegt Binkhorst. ‘Er is een loonkloof in de zorg. Die bestond al voor de koopkracht- en energiecrisis, maar is nu alleen maar vergroot. Verpleegkundigen en verzorgenden verdienen te weinig, de personeelstekorten bij het zorg­personeel waren al een duidelijk teken.’

Binkhorst denkt dat dit probleem van de loonkloof een brede discussie verdient. ‘Er is een ongelijkheid in de beloning van de verschillende zorgverleners die ik niet kan begrijpen. Een verpleegkundige of verzorgende verdient modaal 2500 euro. Ik heb er geen moeite mee om te vertellen dat ik 6500 euro netto maandelijks gestort krijg. En dan zit ik – ik ben met 41 jaar een relatief jonge kinderarts in loondienst – niet aan de top. Er zijn specialisten en zorg­bestuurders die rijkelijk meer verdienen.’

Ongemakkelijk

Tegen die kloof verzet Binkhorst zich: ‘Volgens mij moeten we als artsen het gesprek met elkaar aangaan. Natuurlijk heeft de overheid een prominente rol in het tegengaan van armoede en ongelijkheid. Maar daarin staat zij niet alléén. Ook wij artsen en bestuurders moeten eens gaan nadenken: is het terecht dat gekwalificeerde en toegewijde verpleegkundigen zoveel minder verdienen? Voor mij persoonlijk voelt het grote verschil ongemakkelijk.’

Wat hem betreft moeten – los van het ‘zeer positieve initiatief van Van den Bosch’ – alle partijen in gesprek over inkomens in de zorg en de salariëring van het personeel: ‘Verpleeg­kundigen en verzorgenden moeten beter worden betaald. Dat geld moet natuurlijk ergens vandaan komen, om loonruimte voor zorgpersoneel te creëren. Waarom “bevriezen” wij, als medisch specialisten, onze salarisgroei niet tijdelijk voor dat doel? Of, en ik weet dat ik daarin wat progressiever ben dan sommige collega’s, waarom kan er bij ons niet wat af?’

Binkhorst wijst daarnaast op het ‘psychologische’ effect. ‘Als je als rijke een bijdrage geeft, dan kan dat onbedoeld paternalistisch over­komen. Mensen willen niet afhankelijk zijn van een ander, of een aalmoes krijgen. Ze werken er hard voor en moeten navenant worden beloond.’

‘Er is een loonkloof in de zorg’

Kanttekeningen

Dat laatste is ook een belangrijke reden dat ZWiC vorig jaar van bestuur is veranderd, zegt orthopedisch chirurg Sander Muijs (UMCU), die tweeënhalf jaar geleden samen met collega-­chirurg Marijn Houwert het initiatief nam tot de stichting ZWiC (Zorg na Werk in Coronazorg). Muijs en Houwert gaven het stokje door aan verpleegkundige Wietske Blom. ‘En dat was niet voor niets. Het gaat over verpleegkundigen, dan moeten zij daar ook zeggenschap over hebben.

Muijs noemt het idee van Van den Bosch ‘een nobele en mooie geste.’ Toch plaatst hij een paar kanttekeningen. ‘In de beginperiode van corona hebben wij het initiatief genomen om verpleegkundigen te steunen die met hun rug tegen de muur stonden. Er was niets voor ze geregeld als ze door onbeschermd te werken corona opliepen en zo ziek werden dat ze op de ic belandden of overleden. Er was een acuut probleem, dat signaleerden we en initieerden een stichting. De situatie nu is anders. We hebben te maken met inflatie en oplopende schulden, bóvenop een personeelstekort en grote concurrentie tussen ziekenhuizen. Dat grote maatschappelijke probleem vraagt om een langdurige oplossing. De vraag is: moet het op deze manier worden opgelost? Dat vind ik een lastige. Ik denk dat de oproep van Van den Bosch vooral gezien moet worden als een belangrijk signaal. Iedereen weet er nu weer van, en dat is goed. Eigenlijk zegt het: overheid, bestuurders, jullie hebben je werk niet goed gedaan. Het tekort aan personeel is groter dan het tekort aan geld in de zorg, betaal marktconform, dus ook ten opzichte van andere branches, en naar inzet. De overheid heeft een belangrijke rol om dit op te pakken.’

Als ervaringsdeskundige – een arts die ‘uit het niets’ een stichting opzet – is het voornaamste, praktische advies van Muijs: ‘Verzamel zoveel mogelijk netwerk om je heen en stel strakke kaders aan wie je wil uitkeren, anders riskeer je een complex, langzaam en frustrerend systeem waarmee je je doel mogelijk mist. Wij hebben een heel goede groep mensen, die verstand hebben van zaken waar wij geen kaas van hadden gegeten. Dat varieert van financieel, arbeids-juridisch advies en screening van medewerkers tot media­training.’

Armoedeprobleem

Dit, en andere adviezen, heeft Van den Bosch in zijn oren geknoopt. Een week nadat hij het plan voor een fonds heeft geopperd, is iets duidelijker hoe de contouren van die steun eruit moeten komen te zien, zegt hij. Inmiddels heeft het kabinet vorige week het ‘energie­plafond’ bekendgemaakt, waarmee een groot deel van de Nederlanders tegemoet wordt gekomen. Hij is blij met deze actie vanuit Den Haag. ‘Dit is heel belangrijk, voor veel mensen, óók voor onze zorgmedewerkers. De overheid moet het voortouw nemen.’ Duidelijk is, zegt hij, dat er wel degelijk een armoedeprobleem is in de zorg. ‘Tegelijkertijd wordt er nauwelijks over gesproken, men schaamt zich. Brancheorganisaties gaan nader onderzoek doen, alle partijen vinden het belangrijk.’

Daarnaast is er een ‘systeemdiscussie’, zoals de OLVG-bestuurder het noemt, en die gaat over een correctie op de cao-lonen. ‘Dat wordt spannend.’ Hij is tevreden met het debat dat hij heeft losgemaakt: ‘Mijn voorstel is een stukje van een puzzel. De héle puzzel is: hoe gaan we überhaupt om met de lonen in de zorg? En: hoe gaan we dat betalen?’

Maurice van den Bosch wil graag dat schuldhulpverlening en coaching belangrijke onderdelen gaan worden van het traject: ‘Uit wat ik de laatste dagen heb begrepen, blijkt dat begeleiding van mensen met schulden belangrijker is dan een zakje met geld. We praten nu met PGGM over een loket waar mensen buiten de muren van het ziekenhuis terechtkunnen voor budgetcoaching en dergelijke. Anoniem, want mensen willen er niet mee te koop lopen.’ Belangrijke toevoeging, zegt Van den Bosch, is dat verpleegkundigen nadrukkelijk ‘meegenomen’ worden in de besluitvorming. ‘Dat was een punt van kritiek dat ik afgelopen dagen kreeg, en ik ben het daarmee eens. Mensen willen meedenken.’ Over de verdere invulling van het plan, en of de zorgverleners in de schuldhulp een geld­bedrag kunnen aanvragen, is nog onderwerp van gesprek. ‘Onze inzet is: wat kan er wél.’