Een kind is een kind, niet zijn diagnose

Het is een goede zaak dat een Nederlandse hoogleraar kinderpsychiatrie zich uitspreekt over ADHD als hype. Dat gebeurt te weinig, en Frits Boer van het AMC doet het wel (MC 31-32/2009: 1324).

Boer vindt de verbreding van diagnoses als ADHD en autisme echter niet zo’n probleem, mits die verbrede diagnoses nut hebben voor de patiënt, en mits we erbij zeggen dat het normale varianten zijn. Hierbij doen zich twee tegenstrijdigheden voor, waardoor het eerste punt slechts ten dele realistisch is en het tweede in het geheel niet. De verruiming van psychiatrische diagnoses blijft dus een probleem.

Ten eerste wijst Boer terecht op de aard van psychiatrische stoornissen: het zijn geen ziektes zoals mazelen, maar afspraken om bij bepaalde (veranderlijke) criteria te spreken van een syndroom. Dit impliceert dat de meeste psychiatrische stoornissen, zoals ADHD, beschrijvingen van gedrag en beleven zijn, niet de verklaring ervan.

Toch gebruikt Boer ADHD als verklaring, als hij een kind uitlegt dat zijn gedrag dóór ADHD komt. Als we ons realiseren dat ADHD slechts een beschrijvend concept is, zullen het nut en belang van de diagnose weliswaar niet verdwijnen, maar wel afnemen.

Een tweede, meer evidente tegenstrijdigheid ontstaat waar volgens Boer de verbrede diagnoses normale varianten zijn. Bij normale varianten spreken we per definitie niet van een psychiatrische stoornis. De neiging dat toch te doen komt mijns inziens voort uit het overmatige belang dat we aan DSM-classificatie zijn gaan hechten.

Daardoor ontstaat de neiging bij alles in DSM-termen te denken: je hebt niets óf een DSM-diagnose. Gedragsvarianten worden dan al gauw ADHD, PDD-NOS, enzovoort. Wanneer we afstand nemen van het denken in DSM-termen, ontstaat er ruimte voor alternatieve benamingen, bijvoorbeeld temperamentstypen. We zeggen daarmee dat er wel iets is, maar het valt binnen het normale. Zo komen we niet terecht in genoemde tegenstrijdigheid.

Groningen, augustus 2009
Edo Nieweg, kinder- en jeugdpsychiater