Dokter in Nederlands-Indië

De auteur van Arts en gezin in de Oost, Ton van der Eyden, is zoon van Theo van der Eyden, arts in Nederlands-Indië en fundamentalistisch katholiek - niet per se in die volgorde. Het boek verhaalt, vooral aan de hand van brieven tussen Van der Eyden senior en zijn echtgenote, van de wederwaardigheden van de familie in Indië. In de oorlog werd Van der Eyden senior gescheiden van zijn gezin en als arts tewerkgesteld in enkele kampen bij de Birma-spoorweg.

Vanuit medisch oogpunt is dit het interessantste deel van het boek. Vanuit datzelfde oogpunt is het jammer, ofschoon begrijpelijk, dat een groot deel van de tekst handelt over familiebeslommeringen en theologische overpeinzingen. Omdat ze niettemin een aardig tijdsbeeld geven, is het jammer dat ze worden ‘verklaard’ door de redigerende zoon. Die heeft weliswaar een waslijst aan literatuur achterin het boek opgenomen, maar hij wekt niet de indruk die bronnen ook te hebben gelezen. Niet alleen slaat hij de plank mis als hij zegt dat de brieven weergeven hoe ‘het werkelijk was’; een hedendaags boek over dit onderwerp zou termen als ‘jappenkamp’ moeten vermijden. Hij spreekt zelfs over ‘barbaarse gele mannetjes’. Bovendien was het volgens hem maar goed dat Nederlands-Indië autoritair werd geregeerd en niet slap en rood zoals in de jaren dertig Nederland zelf. Daardoor kon Nederlands-Indië snel noodzakelijke, harde maatregelen doorvoeren. Tijdens de oorlog werden de Indonesiërs vanzelfsprekend gehersenspoeld, waardoor het Nederlandse gezag niet meer werd erkend.

Dit had een interessant boek kunnen zijn, maar het is een raadsel waarom Walburg het in deze vorm heeft uitgegeven. << Leo van Bergen, medisch historicus

Ton van der Eyden, Arts en gezin in de Oost (1928-1946), Walburg pers, 256 blz., 19,50 euro.