Daar doe je het voor - Tropenarts in Congo

OVER DE GRENS

4 uur ’s nachts, de telefoon gaat: ‘Docteur, we hebben een vrouw van 15 ontvangen met eclampsie.’

Ik spring uit bed, trek kleren aan en ren naar het ziekenhuis. Op de vloer van de verloskamer ligt een meisje op een brancard met een rochelende ademhaling en een hoogzwangere buik. De papieren van de kraamhulp uit het dorpje 80 kilometer verderop helpen me niet veel verder: zwangerschap van 10 maanden, krijgt het kind er niet uitgeperst. Ligging kind: gefixeerd. De bloeddruk is nooit gemeten tijdens de prenatale consulten.

Alhier bloeddruk 110/60 mmg Hg. Geen oedeem. Wel raar voor een eclampsie. Snel denken, wat kan dit nog meer zijn? Cerebrale malaria? Epilepsie? Meningitis? Ik heb behoefte aan meer informatie; grootmoeder van het meisje is meegekomen; ze helpt ons een beetje verder. Het meisje is sinds gisterochtend aan het bevallen in het gezondheidscentrum en is al bewusteloos sinds gisteravond, heeft meerdere keren convulsies gehad sindsdien, maar daarvoor nog nooit. Had wat hoofdpijn voordat het begon. Het duurde lang om transport te vinden naar ons ziekenhuis in Pokola.

Ondertussen krijgt het meisje een nieuw insult, dat na twee minuten stopt. Bloeddruk blijft laag normaal. De laborant is ondertussen ook gearriveerd en neemt bloed af. Met het toucher voel ik volledige ontsluiting en verbazingwekkend genoeg zijn er nog harttonen, maar aan de lage kant na het insult. Ik geef nog geen magnesiumsulfaat: met zo’n lage bloeddruk?

Resultaten: geen malaria, wel witte bloedcellen van 30. Bloedplaatjes normaal. Urine is bloederig na inbrengen van de katheter dus proteïnurie bepalen is nutteloos. ASAT heel licht verhoogd bij een hepatitis C. Waar is de gynaecoloog die ik om hulp kan vragen? Of de neuroloog? Of de intensivecarearts? Vliegensvlug sla ik Kings Primary Surgery open: eclampsie. Het helpt me niet veel verder omdat ik zo weinig informatie heb over de tijd voordat ze aankwam. Ik geef ceftriaxon op verdenking meningitis, maar denk nog steeds aan een eclampsie. Na een gesprek met de grootmoeder, mijn anesthesieverpleegkundige en de vroedvrouw nemen we het besluit het meisje mee te nemen naar de ok voor een keizersnede: misschien kunnen we het kind nog redden, voor de moeder hebben we de hoop eigenlijk al opgegeven. Ik leg samen met de anesthesieverpleegkundige uit dat de kans groot is dat beiden overlijden tijdens de operatie. Intubatie hoort hier niet tot de mogelijkheden.

Omdat we gisteravond al spoedoperaties hebben gedaan en onze twee instrumentdozen hebben gebruikt, liggen ze nog heet in de sterilisator. Het zuurstofapparaat heeft weer eens kuren. Er is ondertussen geen mobiel netwerk meer om de operatieassistent te bellen en naar zijn huis rijden duurt te lang. Ons enige filter van het afzuigapparaat is nat geworden. Waar is het oude afzuigapparaat, dat het ook zonder filter doet? Geen optimale voorbereiding, maar we doen het ermee. Na de ketamine is het kind er binnen 3 minuten uit, blauw en slap. Ik sluit vlug de uterus, waarna ik de vroedvrouw en anesthesieverpleegkundige help met de reanimatie. Het kind heeft veel vruchtwater binnengekregen. Ik doe weer nieuwe steriele handschoenen aan, drie maten te groot helaas, en sluit de buik verder. Ik laat de huid over aan de verpleegkundige om de reanimatie van het kind weer over te nemen. Zonder succes, na 20 minuten stoppen we ermee.

Ondertussen is de 15-jarige moeder rustiger gaan ademen en begint de diurese zowaar op gang te komen. Ik leg aan grootmoeder uit dat haar kleindochter nog leeft maar dat haar achterkleinzoon het niet heeft gered. En nu bidden dat haar kleindochter nog ontwaakt uit de narcose en niet al te veel hersenbeschadiging heeft opgelopen na bijna twaalf uur lang insulten zonder behandeling. Ik ga naar huis om te voorkomen dat ik mijn frustraties over de slechte behandeling in het gezondheidscentrum afreageer op het personeel in het ziekenhuis. Na een kop thee begin ik vol goede moed aan de ochtendvisite.

Postoperatief ontwikkelt het meisje koorts tot 41 graden met een tachycardie van 160/min, een tachypneu van 60/min en een bloeddruk van 120/80 mm Hg. Na twee dagen in deze situatie met liefdevolle familie om haar heen, goede zorgen van mijn verpleging en een behandeling voor sepsis ontwaakt ze. Na vier dagen zit ze overeind en eet ze. Daar doe je het voor.

Het ziekenhuis waar ik samen met mijn Congolese collega werk is van een FSC-gecertificeerd houtkapbedrijf, dat het ziekenhuis in het kader van hun sociale programma heeft opgezet. De Congolese overheid besteedt minder dan 1 procent van het BNP aan gezondheidszorg. Gezondheidscentra in de omgeving zijn bezet met slecht gekwalificeerd personeel en met zeer beperkte mogelijkheden tot aanvullend onderzoek. Ons ziekenhuis fungeert als verwijsziekenhuis voor de wijde omtrek, maar aangezien we in het schaars bewoonde maar uitgebreide regenwoud zitten is de wijde omtrek ook echt wijds en komen patiënten veelal te laat door transportproblemen. Onderwijs aan het lokale personeel, zoals deze ‘kraamhulp’, die in haar eentje prenatale consulten doet, is broodnodig. De overheid neemt deze verantwoordelijkheid echter niet en voor mij, als een van de twee artsen voor een geschatte populatie van 40.000 mensen, is tijd schaars.

Marianne Reimert, tropenarts in Pokola, Congo-Brazzaville

contact: mariannereimert@hotmail.com; cc: redactie@medischcontact.nl

Meer verhalen uit Congo | Rubriek Over de grens