Laatste nieuws

Checklist voorkomt infecties

1 reactie

Evaluatie van elke ziekenhuisinfectie helpt bij het bestrijden ervan

We weten best hoe we zorggerelateerde infecties in het ziekenhuis kunnen vermijden, alleen handelen we er niet altijd naar. En het vergt moed om elkaar daarop aan te spreken.

In de Nederlandse ziekenhuizen overlijden naar schatting ieder jaar 1735 patiënten door onbedoelde incidenten die te voorkomen waren.1 Van alle opgenomen patiënten in het ziekenhuis krijgt 8 procent te maken met onbedoelde schade. Schade die mede ontstaat door het niet handelen volgens de professionele standaard van een zorgverlener en/of door tekortkomingen van het zorgsysteem. Dit blijkt uit dossieronderzoek, geïnitieerd door de Orde van Medisch Specialisten en het Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO, uitgevoerd door het EMGO instituut en het Nivel. Een deel van de medische fouten betreft zorggerelateerde infecties. Maar wanneer is een zorggerelateerde infectie (ZI) een medische misser?

Nieuwe interventies
Recente, groots opgezette interventiecampagnes in de Verenigde Staten, zoals die van het Institute for Healthcare Improvement (IHI), hebben het aantal ZI’s aanzienlijk verder weten terug te dringen dan aanvankelijk voor mogelijk werd gehouden.2 Veel Amerikaanse ziekenhuizen is het gelukt het aantal centraalveneuze kathetergerelateerde sepsis en beademinggerelateerde pneumonieën terug te brengen tot nog slechts sporadisch optredende complicaties. Het geheim, de sleutel tot succes, is dat de zorgprofessionals het infectiepreventiebeleid omarmen en steeds strikt volgens de afspraken werken in de directe patiëntenzorg. In Nederland wordt de door het IHI ontwikkelde methodiek op dit moment toegepast in het VMS Veiligheidsprogramma.3

We weten allang hoe we ZI’s moeten voorkomen. Helaas wordt daar in de praktijk niet altijd naar gehandeld. Met de bestaande richtlijnen van de Werkgroep Infectiepreventie, aangevuld met een aantal veelbelovende nieuwe interventies, zoals het screenen en behandelen van stafylokokkendragers en het toepassen van huiddesinfectie met een oplossing van 2 procent chloorhexidine in 70 procent alcohol voor aanvang van een operatie, moet het mogelijk zijn om ook in Nederland veel meer ZI’s te voorkomen.4-6

Cultuurverandering
Als een patiënt een ZI oploopt, zouden we ons de vragen moeten durven stellen: waarom heeft deze patiënt een ZI? Hebben we ons strikt aan het protocol gehouden? Heb ik er zelf naar vermogen aan bijgedragen deze infectie te verhinderen? Heb ik mijn collega’s erop aangesproken toen zij niet volgens de vigerende hygiëneregels werkten? Daar is moed voor nodig, maar waarom spreken we elkaar niet meer aan en stellen we niet de vraag: waarom werk je niet volgens protocol? We zouden het optreden van iedere ZI moeten evalueren. Een ZI mag nooit worden geaccepteerd als een complicatie die er nu eenmaal bij hoort.

Dit sluit aan bij de slogan ‘Zero tolerance for healthcare-associated infections’ van de Association for Professionals in Infection Control and Epidemiology (APIC, Verenigde Staten).

Het gaat er daarbij niet om dat ZI’s niet meer mogen voorkomen. Dat kan ook niet; op dit moment ontbreekt de kennis om ZI’s in alle gevallen te vermijden. Het is wel mogelijk alle geadviseerde preventiemaatregelen te nemen. Het gaat daarom over het bereiken van een cultuurverandering, een cultuur waarin iedereen die werkzaam is in de zorg verantwoordelijk is voor het leveren van professionele zorg. Dat wil zeggen, zorg inclusief alle preventiemaatregelen. Die professionele instelling impliceert dat het leveren van onvoldoende zorg niet wordt getolereerd. ‘Professionele zorg is veilige zorg’ is daarom wellicht een betere slogan.

Medische fout
Terug naar de vraag: wanneer is een ZI een verwijtbare medische fout? Checklists kunnen hierbij helpen (zie tabel). Deze bevatten onder meer alle onderdelen van de VMS-interventiebundels postoperatieve wondinfecties en lijnsepsis.3 De vraag of een ZI een medische fout is, kan mogelijk al met ‘ja’ worden beantwoord als één van de items van de checklist niet in praktijk is gebracht. Dat betekent immers dat we niet alles hebben gedaan om deze infectie te voorkomen, niet alles hebben gedaan om deze patiënt echt veilige zorg te bieden. Kan de conclusie dan zijn dat een ZI geen medische fout is als alles op de lijst is aangevinkt? Ja en nee. Ja, want alles wat op de lijst staat is gedaan. Nee, want de lijst is niet uitputtend. Zo nadert het aantal aanbevelingen om een postoperatieve wondinfectie te voorkomen de honderd, maar om de checklist hanteerbaar te houden bevat deze ‘slechts’ de elf meest kritische, meetbare punten.

Het routinematig gebruik van deze evaluatielijsten in de zorg zou een enorme stap voorwaarts betekenen in het terugdringen van ZI’s. De checklists vormen een aanvulling op de VMS-interventiebundels en dragen niet alleen bij aan het vaststellen of de voorgeschreven interventies zijn uitgevoerd. Ze dragen ook bij aan het inzicht waarom interventies niet worden toegepast en werken educatief binnen een zorgteam. Voor zover men niet op de hoogte was, raakt men bekend met de interventies. De evaluatielijsten zijn ook bruikbaar als alternatief voor incidentiemetingen bij ingrepen die weinig frequent worden uitgevoerd, of waarbij ZI’s sporadisch voorkomen. Tot slot draagt de toepassing van de checklists bij aan een juiste cultuur. Door het evalueren van ZI’s met de checklists laat men zien het serieus te nemen dat de juiste interventies worden toegepast, om onbedoelde schade door ZI’s bij de patiënt te voorkomen. Zorgprofessionals die de moed hebben zichzelf de spiegel voor te houden, geven daarmee invulling aan de slogan ‘Professionele zorg is veilige zorg’.

Jan Wille, senior adviseur, projectleider Prezies, Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO
Yvonne Salfischberger, senior adviseur, manager patiëntveiligheid en transformatie, Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO
Thea Daha, adviseur infectiepreventie, Werkgroep Infectiepreventie
Marijke Bilkert, inspecteur infectiepreventie, Inspectie voor de Gezondheidszorg

Correspondentieadres: j.wille@cbo.nl;
c.c.: redactie@medischcontact.nl
Geen belangenverstrengeling gemeld.

Samenvatting

  • Zorggerelateerde infecties komen nog steeds veel voor in het ziekenhuis.
  • Met evaluatielijsten voor de meest voorkomende zorginfecties kan men achteraf beoordelen of de belangrijkste preventiemaatregelen zijn toegepast als er een infectie is ontstaan.
  • Het gebruik van deze lijsten vergroot het inzicht in het naleven van de interventiemaatregelen en draagt bij aan de noodzakelijke cultuurverandering om deze infecties verder terug te dringen.

Referenties

1. Onbedoelde schade in Nederlandse ziekenhuizen. Dossieronderzoek van ziekenhuisopnames in 2004. EMGO/Nivel-rapport, 2007.

2. www.ihi.org.

3. www.vmszorg.nl.

4. www.wip.nl.

5. Bode LGM et al. Preventing surgical-site infections in nasal carriers of Staphylococcus aureus. N Engl J Med 2010; 362: 9-17.

6. Rabih O et al. Chlorhexidine-alcohol versus povidone-iodine for surgical-site antisepsis. N Engl J med 2010; 362: 18-26.

 

 

Een katheterinfectie bij een 60-jarige patiënt. Beeld: ANP
Een katheterinfectie bij een 60-jarige patiënt. Beeld: ANP
<strong>PDF van dit artikel</strong>
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • P.L. Kubben

    , MAASTRICHT

    Interessant artikel, sluit goed aan bij een aantal activiteiten die ik ontwikkel op DigitalNeurosurgeon.com
    Hoop dat het gebruik van (interactieve) checklists nog eens gemeengoed wordt binnen ons vak.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.