Boek en beeld van artsen in de oorlog

Maandag 3 mei 2010 kregen demissionair minister Klink, KNMG-voorzitter Arie Nieuwenhuijzen Kruseman en Pieter Coumou - in de oorlog huisarts in Zwartsluis – ieder twee ‘eerste’ exemplaren’ van het boek Witte Jassen en Bruinhemden aangeboden. Eén exemplaar gaven zij, mét een eigenhandig geschreven opdracht, door aan een van drie geneeskundestudenten, als vertegenwoordigers van de nieuwe generatie. Gedrieën onthulden zij daarna in de Domus Medica het monument ter herinnering aan alle artsen die in oorlogstijd werkten of werken.

Aanwezig was ook een groep ‘veteranen’, die de Duitse bezetting als jonge arts of medisch student hadden doorgemaakt. De persoonlijke geschiedenis van een aantal van hen is verwerkt in het boek Witte Jassen en Bruinhemden en ook op film vastgelegd.

‘Deze petites histoires, mogen dan niet altijd grootse, meeslepende heldendaden zijn, ze maken duidelijk dat de meeste artsen in de oorlog de eer en waardigheid van de medische stand overeind hielden’, zo sprak Klink, die voor de onthulling van het monument zijn vakantie in Italië had onderbroken. ‘De oorlogsgeschiedenis maakt duidelijk dat artsen een trotse beroepsgroep vormen, die zich houdt aan de hoge medische ethiek en zich niet laat manipuleren door een bezetter.’

De minister roemde de vitaliteit van de oudere artsen, van wie de verhalen - met subsidie van het ministerie van VWS - konden worden vastgelegd en bewaard voor het nageslacht.

Het verzet van artsen tegen de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog was een uniek historisch fenomeen, zei medisch historicus Mart van Lieburg in zijn toespraak, ‘met kwaliteit, diepgang, strategie en brede steun in de medische wereld’. Artsen wisten professionele vrijheden in te zetten, door bijvoorbeeld geelzucht te imiteren bij een patiënt zodat deze niet op deportatie hoefde. Aan de andere kant hielpen zij iedere patiënt, zonder aanzien des persoons, dus ook als het een nazi was. Maar niet iedere arts zat in het verzet: driehonderd artsen collaboreerden openlijk met de bezetter.

Meer dan vierhonderd artsen en geneeskundestudenten vonden de dood door een aan de oorlog gerelateerde oorzaak, zo meldde Van Lieburg op basis van eigen onderzoek. Bij aanvang van de oorlog waren er 15.000 geneeskundestudenten en artsen, van wie er 660 als Jood werden aangemerkt. Een derde van deze laatste groep (218 mensen) is in kampen of vanwege ander oorlogsgeweld om het leven gekomen.

Het oorlogsproject van Medisch Contact en de KNMG, dat maandag is afgesloten, omvatte naast boek, monument en filmopnamen ook de digitalisering van het complete archief van Medisch Contact: www.medischcontact.nl/geschiedenis.

Heleen Croonen en Ingrid Lutke Schipholt

Lees ook:

• Kracht van verzet in brons
• Meer nieuws