Bloedtest moet vroege opsporing kanker mogelijk maken

Een bloedtest gebaseerd op een gecombineerde analyse van genetische mutaties en een reeks proteïnen, moet vroege detectie mogelijk maken van een achttal veelvoorkomende kankersoorten: eierstok-, pancreas-, borst-, maag-, darm-, long-, lever- en slokdarmkanker. Dat althans is de hoop van Joshua Cohen e.a., die de ontwikkeling en de toetsing van de test beschrijven in een publicatie in Science.

De onderzoekers beseffen terdege dat zo’n bloedtest aan een hoge specificiteit moet voldoen teneinde foutpositieve uitslagen te voorkomen. De bloedtest die zij ontwikkelden is daarvoor bij uitstek geschikt, stellen ze, omdat die is gebaseerd op zogeheten drivermutaties die kenmerkend zijn voor abnormale klonale proliferatie van cellen. Probleem is wel dat deze drivergenen niet tumorspecifiek zijn, en dat ze dus meestal geen zekerheid bieden over de anatomische locatie van de primaire tumor.

De bloedtest is een op PCR gebaseerd assay dat simultaan mutaties in 2001 genetische posities bepaalt en het gehalte van acht biomarkers (proteïnen) meet. Daarmee denken Cohen e.a. een potentieel goed meetinstrument te hebben geconstrueerd. De test, die ze CancerSEEK noemen, bleek veelbelovend. Na toepassing ervan bij ruim duizend patiënten met kanker en 850 gezonde individuen vonden ze een sensitiviteit van 69 tot 98 procent, afhankelijk van het kankertype, en een specificiteit van 99 procent: slechts 7 van de 850 controles scoorden namelijk positief. Bovendien gaf de test in een flink aantal gevallen aanwijzingen voor de correcte anatomische locatie van de kanker – let wel: de onderzoekers beschikten daarbij zelf niet over klinische gegevens van de patiënten-, in reeks andere gevallen kwamen hooguit twee locaties in beeld. Cohen e.a. schatten de kosten op minder dan 500 dollar per test.

Het onderzoek kent een belangrijke beperking: alle betrokken patiënten waren reeds gediagnosticeerd met premetastatische kanker op basis van ziektesymptomen. Terwijl het de uiteindelijke bedoeling van Cohen e.a. is om met CancerSEEK kanker in een zeer vroeg stadium te kunnen detecteren, dat wil zeggen nog voordat de ziekte symptomatisch is. Van alle kankersoorten in het prilste stadium vond de test er echter slechts 43 procent. Een commentator betwijfelt in Science of dat ooit beter zal worden, omdat het niet zeker is dat een prille tumor al voldoende eiwit en gemuteerde genen afgeeft om in het bloed te worden gedetecteerd.

Er is meer kritiek: zo zou de hoge specificiteit in de ‘echte wereld’ weleens lager kunnen uitpakken, in de wetenschap dat de kankergerelateerde proteïnen ook voorkomen bij mensen met inflammatoire aandoeningen zoals artritis. Verder onderzoek zal dan ook een kwestie van lange adem zijn, aldus de Britse kankeronderzoeker researcher Nitzan Rosenfeld, die de test overigens kwalificeert als ‘opwindende vooruitgang’.

Er is inmiddels een vijf jaar durende trial onder 50 duizend 65- tot 75-jarige vrouwen begonnen.