Laatste nieuws
opleiding

Blended learning bewijst zijn meerwaarde

Masterstudenten lopen in coronatijd coschappen op afstand

Plaats een reactie

De geneeskundeopleiding van de Vrije Universiteit Amsterdam deed in coronatijd een pilot met drie coschappen via blended learning. Dat beviel zo goed dat ze er als aanvulling op het reguliere programma mee doorgaan, ook nu de coschappen weer opgestart zijn.

Toen de coschappen plotseling werden stilgelegd ten gevolge van de eerste golf van de covid-19-pandemie en een fysiek klinisch coschap op afzienbare termijn niet mogelijk bleek, hebben we binnen de masteropleiding geneeskunde VU alternatieve onderwijsvormen ontwikkeld.

Na een succesvolle pilot ‘blended learning op afstand’ delen we onze ervaringen en beschrijven we waarom wij in blended learning een belangrijke meerwaarde zien voor het vormgeven van toekomstige klinische coschappen.

Gedurende de onderwijsstop exploreerden we in een pilot de mogelijkheden voor een coschap op afstand via blended learning. De keuze viel op de coschappen keel-, neus- en oorheelkunde (kno), oogheelkunde en dermatologie omdat hier reeds veel ervaring met digitale onderwijsvormen was opgedaan (e-learnings en iBooks). Hierdoor lag een doorontwikkeling naar een coschap op afstand voor de hand. Daarnaast is de positionering – halverwege masterjaar 2 – ideaal. Direct na de coschappen kno, oogheelkunde en dermatologie volgt namelijk een extramuraal blok met onder andere zes weken huisartsgeneeskunde waar coassistenten ­alsnog de gelegenheid krijgen om de geleerde vaardigheden in ­praktijk te brengen.

De coschapcoördinatoren Jochen Bretschneider (kno), Ina Meenken (oogheelkunde) en Marjolein Wintzen (dermatologie) gingen in samenwerking met stafmedewerkers en ICT aan de slag met het programma.

Blended learning

Blended learning is een mengvorm van contactonderwijs en met ICT ondersteunde onderwijsactiviteiten, leer­materialen en tools, zoals de functionaliteiten van Zoom-webinars, die elkaar idealiter versterken. ­Blended learning wordt gedefinieerd als de combinatie van traditioneel ‘face to face’ leren in combinatie met asynchroon (alleen, in eigen tempo) en synchroon (met andere studenten) leren.1 Onderzoek laat zien dat ­blended learning een positief effect heeft op het leerproces. Omdat ­blended learning de studenten de gelegenheid geeft de studiestof in hun eigen tempo door te nemen en zo vaak als nodig te herhalen, heeft het soms een groter leereffect dan traditioneel onderwijs en leidt het tot grotere student­participatie.2

Gevarieerd pakket

Ons uitgangspunt was dat er uitdrukkelijk sprake moest zijn van blended learning (in tegenstelling tot enkel zelfstudie) en dat studenten na het volgen van het digitale coschap moesten ­voldoen aan de voor de reguliere coschappen omschreven eind­termen. Om voldoende interactie te kunnen waarborgen tijdens het onlineonderwijs werden de groepen gemaximeerd op acht studenten per coschap per keer.

De coschappen op afstand werden thematisch opgezet, gestruc­tureerd rond grote klinische onderwerpen. Hierbij werd een gevarieerd pakket voor zelfstudie en leren in groepsverband ­aangeboden, zoals iBooks, werkcollegeopnamen, e-learnings en video’s van ingrepen en onderzoek bij patiënten (zie onderstaand kader). Dit bood ruimte aan verschillende leerstijlen en voldoende afwisseling zodat de focus kon worden vastgehouden en er net als bij werkplekleren veel variatie was. Als voorbereiding op de contactmomenten met de docent werkten de studenten, vaak in duo’s, aan klinisch ­georiënteerde opdrachten die ze deelden met de andere studenten. Eén type opdracht was het voorbereiden van een fictief spreekuur, waarbij studenten op basis van klachten differentiële diagnoses opstelden, en uitwerkten welke aspecten van de anamnese, lichamelijk en eventueel aanvullend onderzoek het meeste richting geven om tot een werk­diagnose en behandelplan te komen.

Per week waren er drie tot vijf online­sessies van één tot twee uur met de coschapcoördinator via videoconferencing; in ons geval via een beveiligde Zoom-verbinding. Tijdens deze contactmomenten lag de nadruk op klinisch redeneren en toepassen van kennis, waarbij de kennis werd geplaatst in een praktisch klinisch kader aan de hand van voorbeelden en dilemma’s uit de praktijk. Daarnaast boden de contactmomenten gelegenheid tot het geven van toelichting door aan de hand van beeldmateriaal via screensharing extra onderwijs te geven.

Mobile learning Initiative

Het Mobile Learning Initiative is een groep van studenten die onder leiding van de kno-arts Jochen Bretschneider, in samenwerking met 85 studenten en clinici van Amsterdam UMC (locatie VUmc), een digitale bibliotheek heeft ontworpen met daarin 109 iBooks, gratis beschikbaar in de Apple Book Store. De iBooks zijn verdeeld over tien disciplines, waarin de symptomen, diagnostiek en therapie van zo’n 1200 aandoeningen zijn beschreven aan de hand van tekst, illustraties, foto’s en video’s. De iBooks vormen een multimediale basis voor docenten en studenten; zij zijn nadrukkelijk geen ver­vanging voor de aanbevolen tekstboeken. Om aan de vraag tegemoet te komen wordt momenteel gewerkt aan interactieve e-books voor Windows-gebruikers en aan twintig nieuwe publicaties ter ondersteuning van klinisch redeneren. Alle iBooks en pdf’s zijn beschikbaar via de library van MLX.3

Evaluatieresultaten

Met de masterstudenten is blended learning op afstand geëvalueerd. Het respons­percentage was 25 procent (n=18). ­Gemiddeld werden de coschappen door de studenten met een rapportcijfer van 7,8 gewaardeerd. Ter vergelijking, de waardering van de ‘gebruikelijke’ klinische coschappen keel-, neus- en oorheelkunde (kno), oogheelkunde en dermatologie was in het vorige studiejaar op een vijfpunts likertschaal gemiddeld 3,4 bij een gemiddeld responspercentage van 24 procent. Alle studenten benoemden het aantal ­contactmomenten voldoende, ‘niet te veel en niet te weinig’.

Shaya Mahadew, student masterjaar 2, was een van de deelnemers aan de digitale coschappen. ‘Het was heel spannend om een coschap digitaal te volgen via Zoom. Ik wist niet zo goed wat ik (…) kon verwachten. Wat ik als heel positief heb ­ervaren, was dat de sessies werden geleid door de specialisten, maar dat de kennis eigenlijk door de studenten zelf werd overgedragen. Wij gaven elkaar presentaties in duo’s en hebben ook elkaars kennis getoetst middels quizvragen. Natuurlijk miste ik het patiëntcontact, maar dit werd goed opgevangen door oefenen met casuïstiek, filmpjes en plaatjes van patiënten. Ik heb zelf het idee dat ik nu wellicht (…) meer theoretische kennis opgedaan heb dan wanneer ik dit coschap in de kliniek zou hebben gevolgd. Het waren inten­sieve, maar erg leerzame weken.’

Discussie

De pilot is succesvol verlopen en heeft ons inzicht gegeven in de voor- en nadelen van blended learning op afstand in deze coschappen. Een coschap op afstand vergt van studenten een andere werkdiscipline door het ontbreken van een rooster in de (poli)kliniek. Een aantal studenten had in het begin moeite met studeren door het ontbreken van een dag- en weekstructuur. De duidelijke structuur, de thematische opzet, de verplichte voorbereiding van het onderwijs en het afwisselende karakter van de werkvormen hielpen echter goed om de concentratie te behouden en een (alternatief) ritme te scheppen. Actieve participatie van alle studenten en voldoende interactie via videoconferencing is lastiger te bereiken dan in de livesetting. Gedegen voorbereiding van de onderwijsmomenten door alle ­studenten lijkt daarbij behulpzaam, alsook een taakverdeling onder de studenten door bijvoorbeeld één student een voorzittersrol te geven of door een competitie-element – in bijvoorbeeld de quizzen – toe te voegen.

Niet alle eindtermen kunnen in een coschap op afstand worden behaald. Er zijn meerdere beroepssituaties die niet rechtstreeks vervangen kunnen worden door een digitale variant. Het opdoen van ervaring met anamnese en lichamelijk onderzoek is voor een beginnend arts essentieel. Daarnaast zijn de leermomenten op de werkvloer in een zorginstelling, de interprofessionele en multidisciplinaire communicatie en de afwisselende patiëntcontacten niet te vervangen door afstandsonderwijs. Chirurgische ingrepen kunnen tegenwoordig prachtig worden gevisualiseerd, maar het fysiek ervaren van een operatie en het steriel participeren bij een ingreep zijn voor de coassistent onvervangbare ervaringen.

‘Natuurlijk miste ik het patiëntcontact, maar dit werd goed opgevangen door oefenen met casuïstiek, filmpjes en plaatjes van patiënten’

In de pilot was sprake van vaardigheden waarvan we wachten dat deze aan de orde komen bij het coschap huisartsgeneeskunde dat wél volledig fysiek gedaan wordt en waar coassistenten nog voldoende mogelijkheden krijgen om te oefenen. Tevens worden in het skillslab mogelijkheden gecreëerd om de vaardigheden te oefenen opdat alle coassistenten de eindtermen behalen. ­Daarnaast zijn chirurgische ingrepen bij deze coschappen (met uitzondering van dermatologie) veelal zeer specialistisch, waardoor de coassistent normaliter een minder actieve rol heeft. In deze gevallen kan beeldvorming op afstand een goed alternatief zijn.

Blended learning op afstand bleek ook vele voordelen te hebben: studenten worden gestimuleerd om mét en ván elkaar te leren; er zijn goede mogelijkheden voor klinisch redeneren en door de grote databank van medische beeldvorming kan er casuïstiek gecreëerd worden die niet dagelijks op de werkvloer te zien is. Daarnaast zorgt het flexibele karakter van blended learning ervoor dat coassistenten kunnen leren in tijden waar patiëntcontact niet of minder mogelijk is.

Toekomst

Klinische exposure voor coassistenten is anno 2020 een groeiende uitdaging vanwege het gebrek aan stageplaatsen. Daarnaast verandert de zorg in rap tempo: consulten zullen veelal digitaal ­blijven verlopen en er is sprake van transitie van zorg naar locaties buiten het ziekenhuis. Ook is de dreiging van volgende pandemieën een argument om coschappen structureel te hervormen. Een groot deel van de inhoud van coschappen kan op afstand ­aangeboden worden. Ondanks de beschikbaarheid van digitale oefenmogelijkheden kunnen sommige specifieke ervaringen en praktische vaardigheden niet vervangen worden. Blended learning kan gezien worden als een belangrijke toevoeging aan het coschap. Zo zijn wij – nu de coschappen in de tweede golf van de covid-19-pandemie doorgang kunnen hebben, maar vanwege de afschaling van zorg soms minder exposure kennen – voor enkele coschappen overgestapt op een deel blended learning op afstand en een deel (fysiek) klinisch coschap. Omdat niet elk coschap even geschikt is voor een combinatie met blended learning kan er per coschap gekeken worden naar de ideale verhouding werkplek­leren en blended learning op afstand waarbij het behalen van de eindtermen uitgangspunt blijft.

De recente ervaringen met blended learning in de masteropleiding geneeskunde VU laten zien dat voor geselecteerde disciplines een deel van een klinisch coschap aan te vullen of, indien nodig tijdens crisistijd, te vervangen is door andere onderwijsvormen. Kortom, blended learning heeft een belangrijke meerwaarde in het vormgeven van toekomstige klinische coschappen. 

auteurs

Karin Reefman, coördinator masteropleiding ­geneeskunde VU
Marjolein Wintzen, dermatoloog Amsterdam UMC, ­coschapcoördinator/examinator coschap dermatologie ­geneeskunde VU
Hester Daelmans, hoofd masteropleiding geneeskunde VU, hoofd Klinisch Training Centrum (KTC) Amsterdam UMC, locatie VUmc
Christa Boer, opleidingsdirecteur geneeskunde VU, vicedecaan onderwijs ­Amsterdam UMC, locatie VUmc

Met dank aan Jochen Bretschneider, kno-arts Amsterdam UMC, coschapcoördinator/examinator coschap kno en oprichter MLX, Ina Meenken, oogarts Amsterdam UMC & coschapcoördinator/examinator coschap oogheelkunde en keuzecoschap, Shaya Mahadew, coassistent geneeskunde VU.

contact

k.reefman@amsterdamumc.nl
cc: redactie@medischcontact.nl

voetnoten

1. Bonk CJ, Graham CE. The handbook of blended learning: global perspectives, local designs. San Francisco, CA: Pfeiffer; 2006.

2. Liu Q, Peng W, Zhang F, Hu R, Li Y, Yan W. The Effectiveness of Blended Learning in Health Professions: Systematic Review and Meta-Analysis. J Med Internet Res 2016;18(1):e2

3. Med | Learn | eXperience [Internet]. Beschikbaar via https://mlx.amsterdam [Geraadpleegd op 14-7-2020]

download dit artikel (in pdf)

coschappen E-health opleiding onderwijs
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.