Beter vaccin tegen kinkhoest nodig

Ondanks de hoge vaccinatiegraad in Nederland (93,1%) is er sinds 1996 een stijging te zien van het aantal kinkhoestgevallen. Dat de bacterie Bordetella pertussis genetisch is veranderd, is daar waarschijnlijk (mede) debet aan. Een nieuw kinkhoestvaccin is daarom nodig, zo betoogt Elise Hovingh in haar proefschrift waarop ze gisteren (3 mei) in Utrecht promoveerde.

De meest recente serieuze kinkhoestepidemie was in 2012 met bijna 14 duizend gerapporteerde ziektegevallen. De toename van kinkhoestgevallen wordt ook gezien in andere landen binnen Europa, de Verenigde Staten, Japan en Australië.

Hovingh toont aan dat B. pertussis genetisch is veranderd en dat dit gevolgen heeft voor de activatie van verschillende immuunreceptoren en dendritische cellen. De aangeboren afweer die geïnduceerd wordt door recente stammen van de bacterie bestaat uit een verhoogde productie van bepaalde anti-inflammatoire eiwitten die een effectieve afweer reactie onderdrukken. Hovingh noemt dat een ‘vaccin-geïnduceerde afweer ontwijkende strategie’.

Momenteel vindt er onderzoek plaats naar verschillende kandidaatvaccins, zoals een levend verzwakt vaccin (BPZE1) dat als neusspray is toe te dienen en zo de meest natuurlijke infectieroute nabootst, en dat dus de meest natuurlijke immuunrespons zou moeten opwekken. Zogeheten buitenmembraan vesikel (OMV)-vaccins, afkomstig van het membraan van B. pertussis, zijn ook een  optie. Deze OMVs kunnen genetisch worden aangepast om verschillende bacteriële antigenen wel of juist niet te bevatten. Verder is het mogelijk de huidige acellulaire vaccins te optimaliseren, aldus Hovingh.

Ze heeft een experimenteel assay ontwikkeld, waarmee de mate van herkenning en inactivatie van B. pertussis door de antilichamen die een vaccin opwekt is te bepalen. Zo kan dus de effectiviteit van (nieuwe) kinkhoestvaccins worden geëvalueerd.

Proefschrift: Elise Hovingh - Unravelling the interactions between Bordetella pertussis and the innate immune system.