Bacteriofagen: klinisch onderzoek noodzakelijk

Er is te weinig kennis over hoe bacteriofagen werken in het menselijk lichaam om ze nu al bij infecties te kunnen gebruiken. Naast meer onderzoek zou ook aangepaste wet- en regelgeving nodig zijn om deze virussen in te kunnen zetten bij infecties in mensen. Tot die conclusie komt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat de huidige kennis over en ervaring met bacteriofagen in een rapport op een rijtje heeft gezet.

Bacteriofagen zijn virussen die bacteriën infecteren, en daardoor van nut kunnen zijn bij het bestrijden van bacteriële infecties bij mensen. Vooral bij chronische ontstekingen, waar multiresistente bacteriën een rol spelen, klinkt dit als een aantrekkelijke optie. De fagen hebben als voordeel dat zij specifiek een bepaalde bacterie infecteren. De overige micro-organismen (bijvoorbeeld in de darmflora) worden dus niet aangetast. Het nadeel is dat de productie van bacteriofagen en het toespitsen ervan op de juiste ziekteverwekker tijdrovend is. In vergelijking daarmee zijn antibiotica veel eenvoudiger in het gebruik. Nu het gebruik van antibiotica steeds meer onder vuur ligt, onder meer door multiresistentie, lijkt deze oude toepassing – die al ruim een eeuw bekend is – een alternatief.

Het RIVM doet in het rapport ‘Bacteriofagen. Huidige kennis, onderzoek en toepassingen’ onder meer verslag van een bezoek aan het Georgische George Eliava Instituut waar fagentherapie wordt toegepast. In artikelen over bacteriofagen wordt vaak naar dit instituut verwezen. Tijdens dit bezoek werd het succes van de therapie meermaals benadrukt. Dit betrof vaak individuele casuïstiek, geen gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek met duidelijke uitkomstmaten. Een bezoek aan een groot universitair ziekenhuis in Tbilisi maakte duidelijk dat fagentherapie voor infecties bij Georgische ziekenhuispatiënten al tientallen jaren niet meer wordt toegepast.

Het RIVM formuleert een batterij aan vragen die eerst beantwoord moeten worden voordat artsen bacteriofagen als antibacterieel middel kunnen gebruiken, zoals hoe ze precies in het lichaam werken, hoe te doseren, wat is de effectiviteit, welke toedieningsvorm is zinvol en wat zijn mogelijke bijwerkingen. Op dit moment is fagentherapie dus geen alternatief voor behandeling van infecties. Een tweede kwestie is de regelgeving: het is onduidelijk of bacteriofagen onder regels voor medicatie zou moeten vallen en hoe de productie-eisen zouden moeten luiden.