Artsen mogen orgaandonatie voorbereiden

Artsen mogen straks voorbereidende handelingen doen voor orgaandonatie, ook als de betreffende patiënt niet als donor staat geregistreerd en de familie nog geen toestemming heeft gegeven.

De Tweede Kamer zal eind deze maand naar verwachting instemmen met een wijziging van de Wet op de orgaandonatie (WOD) waardoor deze al gangbare praktijk ook wettelijk wordt toegestaan. Daarmee wordt een oplossing gevonden voor een probleem dat de Rotterdamse ethici Gert van Dijk en Erwin Kompanje in Medisch Contact van 30 oktober 2007 aan de orde stelden. De WOD, stelden zij vast, verbiedt de arts om bij een niet-geregistreerde potentiële donor die nog niet (hersen)dood is, voorbereidende handelingen uit te voeren, zoals het stabiliseren van de bloeddruk en de urineproductie. Ook mogen zij tot dat moment de familieleden nog niet om toestemming vragen. Maar dat maakt het vrijwel onmogelijk om én de wet te volgen én een donor te krijgen, is hun conclusie. Van Dijk: ‘Om de hersendood officieel te kunnen vaststellen, moet de arts een apneutest uitvoeren en een eeg laten maken. Maar in Nederland doen we dat alleen als er al toestemming is voor orgaandonatie. Bij een niet-geregistreerde donor móet de arts de familie dus wel benaderen voordat vaststaat dat de patiënt is overleden.’

Op de kop af vijf jaar later is de door Van Dijk en Kompanje gewenste wetswijziging een feit. Volgens artikel 22 van de herziene WOD mag de arts al vóór het vaststellen van de dood voorbereidende handelingen uitvoeren. Voorwaarden zijn dat het redelijkerwijs vaststaat dat de patiënt binnen afzienbare tijd zal overlijden en dat de voorbereidingen niet strijdig zijn met de geneeskundige behandeling. Verder mogen de voorbereidingen geen uitstel dulden tot na het vaststellen van de dood en mag de familie nog geen bezwaar hebben gemaakt. ‘Ze mogen dus in principe zonder toestemming van de patiënt worden uitgevoerd’, zegt Van Dijk. ‘Maar artsen worden geacht de familie zo snel mogelijk te informeren, zodat zij in staat zijn om bezwaar te maken. En als dat gebeurt, mag de arts er niet mee doorgaan.’ De familie wordt dus tweemaal benaderd, legt hij uit: eerst om informatie te geven over de voorbereidende handelingen, en na vaststelling van de hersendood om daadwerkelijk organen te mogen uitnemen.

In zijn advies over het wetsvoorstel heeft de Raad van State geopperd om alle niet-geregistreerde Nederlanders te informeren over deze veranderingen. Van Dijk verwacht niet dat dit zal gebeuren: ‘Het zal heel moeilijk zijn om al deze miljoenen mensen precies uit te leggen wat er is veranderd. En bovendien: als mensen het niet snappen, zullen zij geneigd zijn zich dan maar te laten registreren. Als niet-donor, wel te verstaan. En daarmee zouden we heel veel potentiële donoren kwijt zijn.’

Joost Visser

Bron:

• Het artikel van Van Dijk en Kompanje: Bijna altijd in overtreding
• De tekst van het Voorstel van wet

Lees ook:

• Schippers: ‘Wel vooruitgang orgaandonoren’ 
• Minder ziekenhuissterfte, minder donoren 
• Orgaandonatie na euthanasie: een onmogelijke combinatie?