Arts2040 is nu al nodig

De transitie naar ‘de drie V’s’ – zorg voorkomen, verplaatsen en vervangen – vraagt van artsen dat zij inspelen op de maatschappelijke context van hun werk. Maar, zeggen de auteurs, dan moeten we medisch studenten wel anders opleiden.

Het vorig jaar verschenen Raamplan Artsopleiding 2020 – het kader voor de umc’s om hun geneeskundeopleiding in te richten – schenkt meer dan vorige versies expliciet aandacht aan preventie, toegankelijke en passende zorg en de maatschappelijke context waarbinnen de arts gaat werken.¹

Dat betekent een goede uitgangs­positie voor de ontwikkeling van de CanMeds-competentie ­‘maatschappelijk handelen’. Toch is het de vraag of het geneeskundecurriculum hierdoor ook daadwerkelijk anders wordt. Maatschappelijk handelen stond namelijk ook al in het vorige raamplan, maar kwam maar mondjesmaat aan bod in de curricula. Aldus het panel dat in 2017 alle opleidingen geneeskunde in Nederland visiteerde, en constateerde dat de umc’s daarmee hun studenten onvoldoende op hun toekomst, vaak ­buiten het ziekenhuis, voorbereidden.²

Dit levert twee vragen op: Hoe moet een curriculum eruitzien dat toekomstige artsen echt goed voorbereidt op maatschappelijk handelen? En wat is ervoor nodig om een dergelijk maatschappijgericht curriculum te realiseren?

Maatschappelijk handelen

Maatschappelijk handelen gaat zowel over het voorkomen van ziekte als over het realiseren van passende en toegankelijke zorg. En het gaat om handelen op individueel én populatieniveau. Denk bijvoorbeeld aan een gesprek over leefstijl met patiënten van diverse culturele en etnische achtergronden of met lage gezondheidsvaardigheden, en het vervolgens aanbieden van een leefstijlinterventie op maat. Of aan kinderen in de jeugdhulp die de zorg moeten krijgen waar ze recht op hebben. De huidige verplaatsing van zorg van de tweede naar de eerste en nulde, ­preventieve, lijn maakt het daarbij gemakkelijker om gezondheidsbehoeften van kwetsbare groepen vroeg te identificeren en daarop te interveniëren. Belangrijke gezondheidswinst is het gevolg, vooral bij laagopgeleide ­burgers.

In verschillende umc’s wordt al geëxperimenteerd met een maatschappijgericht curriculum

Maatschappelijk handelen betekent dat de arts moet leren denken en werken over de grenzen van de eigen discipline en instelling heen, en meer buiten de context van het ziekenhuis. Hij moet op de hoogte zijn van maatschappelijke vraagstukken en trends in de zorg, en daarop kunnen inspelen, bijvoorbeeld door e-health en m-(mobile)health in te zetten. En hij moet zorgnetwerken kunnen verbinden met welzijns- en preventienetwerken, om kwetsbare groepen tijdig van de juiste zorg te voorzien en geïntegreerde oplossingen te vinden voor kwesties als obesitas of ­huiselijk geweld. Dat is maatschappelijk leiderschap, en het is netwerkgeneeskunde en leefstijlgeneeskunde in optima forma.