‘Arts blijft nabestaanden betrekken bij nieuw donorsysteem’

Artsen zullen nabestaanden in alle gevallen binnen een nieuw registratiesysteem blijven betrekken bij beslissingen over orgaandonatie. Dat stelt D66-Kamerlid Pia Dijkstra in antwoord op de vele vragen vanuit de Eerste Kamer over haar orgaandonatiewetsvoorstel.

Dijkstra’s omstreden voorstel voor ‘actieve donorregistratie’ (ADR) houdt in dat iedere Nederlander van 18 jaar of ouder automatisch als orgaandonor wordt geregistreerd als hij zelf geen keuze aangeeft via een hiervoor toegezonden donorformulier. In die gevallen komt er ‘geen bezwaar’ in een registratiesysteem te staan. Dijkstra hoopt dat meer donoren beschikbaar komen als mensen zo gedwongen worden erover na te denken, en dat artsen en nabestaanden worden ontlast omdat de keuze van een overledene wordt vastgelegd.

Vrijwel alle fracties in de Eerste Kamer hebben Dijkstra bestookt met vragen over haar voorstel. Veel vragen gaan over hoe zij haar voorstel ziet in verhouding tot het recht op zelfbeschikking en schending van het lichaam. Ook wil de senaat weten of haar voorstel in verhouding staat tot het doel dat ze voor ogen heeft, en of er geschikte alternatieven zijn.

Onder andere de PvdA-, VVD- en CDA-fracties vroegen om een toelichting op de rol die een arts heeft in het overleg met nabestaanden over de uiteindelijke donatiebeslissing in de nieuwe situatie, zowel bij een ‘geen bezwaar’-registratie als bij een actief ‘ja’.

Volgens Dijkstra voorziet haar voorstel in voldoende ruimte voor overleg tussen arts en nabestaanden bij een ‘geen bezwaar’-registratie. Als nabestaanden informatie hebben die aannemelijk maakt dat die registratie niet overeenkomt met de wens van de betrokkene, geeft die informatie de doorslag. Dat kan gaan om een gesprek dat hier recentelijk over is gevoerd of een geloof dat wordt aangehangen.

Officieel hoeft een arts bij ‘geen bezwaar’ nabestaanden geen toestemming te vragen, maar in de praktijk worden zij toch wel bij het besluit betrokken, aldus Dijkstra. Dat gebeurt ook als een overledene zich actief als donor heeft laten registreren. In beide gevallen ‘hebben nabestaanden bij heftige en emotionele bezwaren een doorslaggevende stem’, stelt ze, waardoor ook bij een ja-registratie uiteindelijk in uitzonderlijke gevallen soms geen donatie plaatsvindt.

Ze wijst op de huidige praktijk waarin artsen ‘vaak meerdere intensieve gesprekken voeren met familie’. Die praktijk wordt volgens haar door haar wetsvoorstel ‘niet anders’. ‘Het is aan de arts om deze inschatting te maken.’ Dijkstra voelt zich daarin gesteund door een brief van de landelijke intensivistenvereniging NVIC. In die brief geeft de NVIC aan de huidige situatie belastend te vinden omdat nabestaanden nu vaak niet op de hoogte zijn van de wens van hun familielid.

Ook bestaan er in de senaat zorgen over wilsonbekwame mensen. Ook hierbij blijft de praktijk leidend, aldus Dijkstra, waarbij artsen een plicht hebben om na te gaan of een donor wilsbekwaam was en artsen en nabestaanden in overleg tot een beslissing komen.

De Eerste Kamer bepaalt vandaag naar aanleiding van de bespreking in de commissie VWS hoe het voorstel verder zal worden behandeld: of er nog een inhoudelijk debat gevoerd moet worden of dat kan worden overgegaan tot plenaire stemming. Dijkstra’s voorstel haalde in september een nipte meerderheid in de Tweede Kamer (75 stemmen voor en 74 tegen). In de Eerste Kamer hebben de partijen die toen vóór stemden (D66, SP, GroenLinks en 50Plus) geen meerderheid. Bij de PvdA stemde toen één lid tegen, net als zeven van de veertig VVD’ers.