Antilichaam bestrijdt pijn knieartrose

Het monoklonale antilichaam tanezumab vermindert gewrichtspijn bij knieartrose, maar veroorzaakt mogelijk ernstige bijwerkingen.

Na een verzoek van de Amerikaanse FDA heeft medicijnfabrikant Pfizer eind juni een aantal klinische fase-III-onderzoeken naar tanezumab stopgezet. Dit gebeurde nadat progressieve verslechtering van de artrose bij een aantal onderzoeksdeelnemers gewrichtsvervanging noodzakelijk maakte. Resultaten van een eerder fase-II-onderzoek, dat op 30 september is gepubliceerd in The New England Journal of Medicine, laten echter slechts milde bijwerkingen zien.

Tanezumab heeft een remmende werking op de zogenaamde ‘nerve growth factor’ (NGF), die een rol speelt in de overdracht van pijnsignalen, en wordt gezien als een veelbelovende neuropathische pijnstiller. In het fase-II-onderzoek bestudeerden Nancy Lane en Thomas Schnitzer c.s. de effectiviteit en veiligheid van het medicament bij patiënten met matige tot gevorderde artrose van de knie.

Tussen maart 2006 en mei 2007 werden 450 patiënten uit 46 onderzoekscentra gerekruteerd. De patiënten, tussen de 40 en 75 jaar oud, kregen op dag 1 en dag 56 willekeurig een van vijf verschillende doses tanezumab of een placebo intraveneus toegediend. Op zeven andere momenten kwamen de patiënten terug voor controle en ondertussen hielden zij dagelijks de mate van pijn in hun knie bij.

Therapie met tanezumab leidde vergeleken met een placebo op alle controlemomenten tot minder pijn, ongeacht de dosis. Gemiddeld nam de pijn gedurende het onderzoekstraject met 43 tot 62 procent af na een behandeling met tanezumab, tegenover een daling van 23 procent na placebobehandeling. Ook de stijfheid en fysieke functie van de knie verbeterden dankzij tanezumab, maar het middel veroorzaakte wel (milde) bijwerkingen: vooral hoofdpijn (9%), infecties van de bovenste luchtwegen (7%) en paresthesieën (7%) kwamen regelmatig voor.

Uit verder onderzoek blijkt nu dat tanezumab mogelijk toch ook ernstige bijwerkingen heeft.

John Wood (University of London) werpt in een commentaar de vraag op of het geheel onderdrukken van pijn wel wenselijk is: pijn leidt immers tot zelfbescherming. De gewrichtsschade die in de recente fase-III-onderzoeken ontstond, is mogelijk het gevolg van overbelasting na het wegvallen van de pijnbarrière en misschien niet een direct gevolg van het medicijn.

Shannon Plaxton

NEJM 2010; doi: 10.1056/NEJMoa0901510: Tanezumab for the Treatment of Pain from Osteoarthritis of the Knee
en 10.1056/NEJMe1004416: Nerve Growth Factor and Pain

• Meer nieuws
• Rubriek MediSein