Alcoholalarm
Plaats een reactieDe onderschatte schade van drank op het jonge brein
Gaat onze jeugd naar de knoppen in een zee van breezers en wodka? De media suggereren dat. Het lijkt een hype, maar ondertussen komen er wel steeds meer harde cijfers binnen. En die liegen er niet om.
De eind vorig jaar in Delft gestarte polikliniek voor kinderen met ernstige alcoholproblemen spreekt van een topje van de ijsberg. Dat topje en de rest van die ijsberg hebben uitlopers in verschillende richtingen. En dat maakt dat het probleem veel omvangrijker is dan menigeen tot voor kort aannam. Het toenemende alcoholmisbruik onder jongeren heeft directe relaties met het foetaal alcoholsyndroom (FAS) en dus met alcohol consumerende zwangeren. Maar ook de sterke toename van het aantal korsakovpatiënten blijkt vooral voor rekening te komen van jongere drinkers.
Neuroloog Klaas Arts van Korsakovcentrum de Winkler Kliniek Wolfheze: Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat op vroege leeftijd drinken het risico op het krijgen van het korsakovsyndroom vier keer zeer zo groot maakt. Het is een grove inschatting waarbij stevig drinken - zoals bekend - hand in hand moet gaan met slechte voeding.
Grove inschatting of niet, korsakov-deskundige Arts twijfelt er niet aan dat Nederland zware tijden te wachten staan. Arts: Van de Nederlanders is 10 procent aan de drank. Je hoeft geen zwartkijker te zijn om te voorspellen dat er een kleine ramp op ons afkomt. We maken ons druk over hasjgebruik. Maar als ik zie welke zware gevallen op steeds jongere leeftijd bij ons binnenkomen, zeg ik: hasj is kinderspel.
Ook de hogere incidentie van het foetaal alcoholsyndroom (FAS) is een schakel in de ketting. Kinderarts Hester van Wieringen, van Mesos Medisch Centrum in Utrecht: Het werkt twee kanten op. Als de moeder stevig doordrinkt tijdens de zwangerschap, vergroot dat de kans dat haar kind op jonge leeftijd ook naar de fles grijpt. Het zit bij wijze van spreken al bij de pubers ingebakken. En als je op jonge leeftijd al gewend bent flink te drinken, is het lastiger om later tijdens een zwangerschap met drinken te stoppen, met alle FAS-risicos van dien. Daarmee lijkt de cirkel rond.
Verzestienvoudiging
Kinderarts Nico van der Lely, die sinds december in het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft een poli voor kinderen met alcoholproblemen draait, is zich rot geschrokken. Hij constateert dat het aantal kinderen dat met een alcoholvergiftiging via de SEH wordt opgenomen, in enkele jaren is verzestienvoudigd.
Van der Lely: In 1999 werden nog twee kinderen met alcoholvergiftiging opgenomen. Daarna is dat aantal gestaag gegroeid. Net na nieuwjaar had ik er drie op één dag. Onder hen was een 13-jarige jongen met een alcoholpromillage van 2,3. Dat is bijna vijf keer de wettelijke limiet voor automobilisten. Wat mij vooral opvalt, is dat het steeds vaker gaat om jonge meisjes van 12 tot 14 jaar die in korte tijd veel drinken. Je moet dan denken aan 1 tot 1,5 liter sterke drank binnen twee uur.
Thuis in bed
Als wat in Delft gebeurt illustratief is voor het landelijke beeld, doemt een dramatisch beeld op. Van der Lely: Ik schat dat in Nederlandse ziekenhuizen per jaar tussen de vijfhonderd en duizend kinderen met een alcoholvergiftiging worden opgenomen. En dan hebben we het over het topje van de ijsberg. Veel kinderen zien we niet. Bijvoorbeeld omdat de ouders dat niet goed vinden en ze liever thuis in bed houden.
De lokale gegevens van kinderartsen komen op landelijke schaal terug in de alcohol- en drugsmonitor van het Trimbos-instituut, de kennisorganisatie voor geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke zorg. De stijging van het drankgebruik onder meisjes tussen de 12 en 14 jaar is ook volgens die gegevens opvallend. In 1999 gaf 57 procent van hen aan wel eens te hebben gedronken. In 2006 was dat 78 procent.
Het instituut becijfert dat jaarlijks 1560 kinderen onder 18 jaar door alcohol op de SEH belanden. Het gaat dan om ongevallen, geweld en zelfmutilatie waarbij alcohol in het spel was. Het RIVM signaleert op zijn beurt in vier jaar tijd een stijging van 135 procent van de alcoholvergiftigingen onder jongeren. In 2006 stond de teller op 134 jonge patiënten die met meer dan 3 promille alcohol in het bloed werden opgenomen. Maar niet elk kind dat met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis belandt, wordt gesignaleerd in landelijke registraties.
Verminderde impulscontrole
Medici twijfelen er niet aan: alcohol kan blijvende schade aanrichten in een lichaam dat nog niet is volgroeid. De publieke opinie is daarvan allerminst doordrongen. We maken ons druk om drugs en om onveilig vrijen, maar stevig drinken in het weekend: ach, wat steekt daar voor kwaad in?
Neuroloog Klaas Arts ziet het in zijn praktijk: Alcohol kan leiden tot blijvende gedragsveranderingen, zoals een verminderde impulscontrole. Een tiener kan hierdoor moeilijker weerstand bieden aan de neiging iets te doen dat schadelijk is voor hemzelf en voor anderen. Er is nog iets. Neuroloog Arts: De delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor het geheugen en voor het plannen van taken functioneren door overmatig alcoholgebruik niet goed meer.
Van der Lely: Je hersenen worden significant kleiner als je als jongere veel drinkt. De frontaalkwab ontwikkelt zich als laatste. Die kwab staat voor wie je bent, voor je gedrag en hoe je leert. Die frontaalkwab kan in haar ontwikkeling beperkt blijven als er al op jonge leeftijd stevig wordt gedronken.
Saillant is dat factoren als kleiner blijvende hersenen, liegen, agressief en ongecontroleerd gedrag in de kiem ook herleidbaar kunnen zijn naar kinderen die het foetaal alcoholsyndroom hebben. Het is geen wilde gok om te veronderstellen dat FAS-kinderen eerder dan andere kinderen bovenmatig alcohol gaan gebruiken.
Geen harde cijfers
De schade kan dus fors en blijvend zijn. Des te opmerkelijker is dat ouders vaak onderschatten wat er aan de hand is. Dat jongeren gezamenlijk thuis indrinken voor ze naar een schoolfeest gaan, stuit maar bij weinig ouders op bezwaren. En driekwart van de meisjes die met een alcoholvergiftiging is opgenomen, had de breezers en Pisang Ambon gewoon thuis op de knusse zolderkamer tot zich genomen.
De houding van de ouders is dus afwachtend. Ook veel instanties lijken voorshands pas op de plaats te maken. Zo stelt de Raad voor de Volksgezondheid & Zorg eind november 2006 bij de voorbereiding van een debat over alcoholmisbruik bij jongeren: Er zijn nog veel vragen. Zo weten we nog niet wie risico loopt om verslaafd te raken en wie er overheen groeit. Ook weten we nog niet zeker of de kans op verslaving toeneemt als jongeren meer drinken en eerder beginnen met drinken. Wie loopt echt risico? Allemaal vragen waar meer onderzoek naar nodig is. En dan de aanpak. Wat echt werkt, weten we nog niet.
Bij gebrek aan harde cijfers wacht men af. Kinderartsen die in hun ziekenhuizen steeds vaker zien dat pubers in coma worden binnengebracht, zijn daar kwaad over. En hoewel neuroloog Klaas Arts liever alleen over zijn eigen vakgebied praat, veroorlooft hij zich in dit verband, niet geheel vrij van cynisme, een conclusie in staatshuishoudelijk verband. Arts: Het economisch verlies door uitval van mensen en door de medische opvang is immens. Dat financiële gat wordt niet gedicht door accijnzen.
Er zijn dus meer dan alleen medische redenen om het probleem van drinkende jongeren bij de wortel aan te pakken. Van der Lely maakt zich ook boos over organisaties als ZonMw. Ik zou heel graag met ZonMw een verbeteraanpak willen starten. Ze hebben het geld en de onderzoeksvaardigheden. Maar als je hun aanvraagprotocollen ziet, kost het je drie weken om een valide onderzoeksaanvraag te doen. Daar heb ik geen tijd voor. Waarom zetten organisaties als ZonMw niet zélf de eerste stap. Dat frustreert mij zeer.
Boete van 10 mille
Inmiddels zijn de overheid, de Stichting Verantwoord Alcoholgebruik en zelfs brouwer Heineken campagnes gestart om alcoholmisbruik onder kinderen tegen te gaan. Een goede zaak, al komt de slogan Alcohol onder de 16, nog even niet, bij deskundigen niet echt krachtdadig over. Na je 16de mag je zuipen; daarvoor nog even niet. Van der Lely: In de meeste Europese landen mag je pas drank kopen als je 18 bent. Nederland is met zn 16 jaar een uitzondering. Halfslachtig overheidsbeleid is een aanduiding die meer dan eens is te horen bij het alcoholgebruik van jongeren. Van der Lely: Jongeren onder de 16 halen zonder problemen hun breezers in de supermarkt. Koppel daar een boete aan van 10 mille per overtreding, dan is het gesodemieter binnen een week afgelopen.
Rob van Es, journalist
Klik hier voor het PDF van dit artikel
Relevante links:
Nederlands Signaleringscentrum Kindergeneeskunde
- Factsheet:
Stichting Verantwoord Alcoholgebruik
(Verslaving)
NOVA-uitzending:
Alcohollobby bepaalt aanpak drankmisbruik door jongeren.
15 december 2006
- Er zijn nog geen reacties
