‘Via patiënten doe je de beste ideeën op’

Nieuwe columnist Ewout Hoorn

Ewout Hoorn (31) is de nieuwe internetcolumnist van Medisch Contact. ‘In de geneeskunde kan ik niet altijd al mijn creativiteit kwijt en daarom schrijf ik’, vertelde hij toen hij begin september even in Nederland was.

De nieuwe internetcolumnist van Medisch Contact en (bijna) internist Ewout Hoorn doet wetenschappelijk onderzoek in de Verenigde Staten. Zijn focus is het water- en zouttransport in de nieren. Vrij associatief schrijft hij in zijn column Welbeschouwd over wetenswaardigheden uit zijn onderzoeksgebied en de klinische praktijk van alledag.

Soms maakt hij een uitstapje naar andere onderzoeksgebieden. Zo neemt hij de lezer mee de spreekkamer in en haalt een vrouw aan die niet snapt waarom volgens Hoorn haar schildklier normaal werkt, terwijl drie homeopaten onafhankelijk van elkaar vonden dat haar schildklier te traag werkt. Om vervolgens uit te komen bij een wetenschappelijk onderzoek waaruit sommigen concluderen dat een bepaalde vorm van acupunctuur effect kan hebben.

Schrijven deed hij al in het begin van zijn studie geneeskunde voor het Rotterdamse faculteitsblad O’Dokter en later voor het universiteitsblad Erasmus Magazine. ‘Ik beleef er veel plezier aan. In de geneeskunde kan ik niet altijd al mijn creativiteit kwijt en dat kan wel met columns over geneeskunde. De combinatie studie, wetenschap, dokteren en schrijven vind ik mooi.’

‘De combinatie studie, wetenschap,
dokteren en schrijven vind ik mooi’

Passie
Maar wetenschap is duidelijk ook een passie van Hoorn. Nog tijdens zijn studie startte hij zijn promotieonderzoek naar de water- en zouthuishouding. Hij kreeg beurzen voor onderzoek in Canada en de Verenigde Staten. In 2007 promoveerde hij. Vervolgens maakte hij met zijn copromotor Bob Zietse plannen in het laboratorium een nieuwe onderzoekslijn op te zetten naar gespecialiseerde kinasen, die van invloed zijn op het water- en zouttransport in de nieren.

Het laboratorium van nefroloog David Ellison in Portland (Oregon, Verenigde Staten), waar hij nu onderzoek doet, heeft de juiste antistoffen en proefmuizen waarmee hij in Nederland ook wil werken. ‘Ik wil de technieken waarmee we in Amerika werken naar Nederland halen. We werken daar onder meer met transgene muizen die veel inzicht verschaffen in zouttransport in de nier en de relatie met hoge bloeddruk. Het zou het nefrologisch onderzoek in Nederland geweldig vooruithelpen als we die hier kunnen gebruiken.’

Ambitie
Eind oktober keert hij terug naar Nederland om in november te starten met zijn vervolgopleiding tot nefroloog in het Erasmus Medisch Centrum. Hoorn heeft ambitie genoeg en wil in de academie blijven werken. ‘Een tijdsverdeling van 50 procent onderzoek en 50 procent patiëntencontact zou geweldig zijn. Dan kan ik patiënten blijven zien. Veel onopgeloste problemen zie je bij de patiënt zelf. De beste ideeën kun je via patiënten opdoen. Soms is een probleem bij een patiënt de aanleiding voor nieuwe proeven in het lab.’

Ingrid Lutke Schipholt

De veranderlijkheid van verklaringen
Of je nu in God of in Darwin gelooft, de evolutie lijkt zich tegen ons gekeerd te hebben. Wat op de Afrikaanse vlakten nuttige overlevingsmechanismen waren, is nu ziekteverwekkend. Neem zout. Ons prehistorische dieet bestond vooral uit vruchten, noten en groenten – voeding met veel kalium en weinig natrium. Natuurlijk werd af en toe een verdwaalde mammoet aan het spit geregen, maar zonder deze eerst te pekelen. Daarom hebben wij nieren die kampioen zout vasthouden zijn, terwijl kalium juist snel uitgescheiden wordt. Zie daar een op zijn minst gedeeltelijke verklaring voor de hogebloeddrukepidemie.

Een kwart van de bevolking in westerse landen heeft inmiddels een te hoge bloeddruk. De gevolgen zijn duidelijk: hartaanvallen, beroertes, nierfalen. Een paar maanden geleden berekenden onderzoekers in The New England Journal of Medicine dat per jaar in de Verenigde Staten ongeveer 50.000 tot 100.000 hartaanvallen, beroertes en sterfgevallen voorkomen kunnen worden als het zoutgebruik met 3 gram per dag wordt teruggebracht. Negers zijn extra gevoelig voor de effecten van zout op de bloeddruk en zouden dan ook vooral van de zoutbeperking kunnen profiteren, zo schrijven de onderzoekers. Er zijn tal van evolutionair getinte theorieën waarom negers gevoeliger zijn voor zout. De zogenaamde slavery hypertension hypothesis stelt dat slaven die genetisch goed waren in zout vasthouden, minder snel aan uitdroging stierven op de schepen die hen van Afrika naar Amerika brachten.

Negers hebben ook meer nierfalen en dit werd lang toegeschreven aan het vaker voorkomen van hoge bloeddruk. Totdat in 2008 in Nature Genetics plotseling een gen als verklaring beschreven werd. Dit gen heet MYH9 en codeert voor myosine, een motoreiwit dat vooral in spieren, maar ook in de nier voorkomt. Dit was groot nieuws op het laatste Amerikaanse nefrologiecongres – er werd zelfs een speciale sessie aan gewijd. Nu blijkt dat we ook dit weer met een korreltje zout moeten nemen. Variaties in weer een ander gen, ApoL1, dat in de buurt van MYH9 ligt, verklaren de relatie tussen het negroïde ras en nierfalen veel sterker (Science, 13 augustus 2010). Nog interessanter: negers die de variant van ApoL1 hebben, zijn beschermd tegen de slaapziekte. Voeg hun bloed toe aan een trypanosoom en deze parasiet die de slaapziekte veroorzaakt wordt volledig opgelost.

Zoals de begeleidende editorial terecht opmerkt: ApoL1 is een Jekyll and Hyde-gen: overleving op de slaapziekte toen, geeft meer nierfalen nu. Maar vooral intrigerend is de veranderlijkheid van verklaringen: van de slavenhypothese via een spiereiwit naar de slaapziekte.

Ewout Hoorn

• Lees alle columns van Ewout Hoorn
• Meer over het Amerikaanse onderzoek
• Meer over nefrologie in het Erasmus MC