Probeer eens wat

Evidence-based medicine, hoe bejubeld ook, heeft zijn schaduwkanten. Het kan nodeloos stagneren. We durven vaak iets niet te doen (en mogen dat ook niet) als het effect niet onomstotelijk bewezen is.

Eerst is namelijk de wetenschap aan de beurt. En pas als die na vele jaren klaar is, kunt u in uw praktijk misschien iets met de resultaten doen. Een oerveilige gang van zaken, dat wel. Bij de introductie van nieuwe medicijnen geen slechte zaak, maar het heilige geloof in EBM is doorgeslagen.

We mogen het niet overal in de gezondheidszorg als voorwaarde stellen. In de publieke gezondheidszorg bijvoorbeeld. Voor echte innovatie móet daar de veilige route wel eens worden verlaten. Trial and error, slim en snel associëren, lef hebben en zeker niet te lang (af)wachten is daar vaak effectiever. Allemaal gedrag dat als vloeken in de evidence-based gezondheidskerk wordt beschouwd.

Maar de grote verbeteringen in de volksgezondheid zijn nu eenmaal tot stand gekomen door gewoon uitproberen. Doordat in de 19de eeuw een groep artsen zich ging bemoeien met en melding ging maken van ziekmakende omgevings- en leeffactoren van hun patiënten, gebeurde er eindelijk wat.

Deze bevlogen ‘hygiënisten’ hebben gezorgd voor gezondheidsbevorderende wetgeving, verbetering van de hygiëne en daardoor een nooit meer geëvenaarde stijging van gewonnen levensjaren. Echte sociale geneeskundigen. Artsen die de politiek wisten te overtuigen met beschrijvingen van de toestanden waarin hun patiënten woonden en werkten.

Als ik het interview met Johan Mackenbach lees (blz. 480: Dokter, kom uit je spreekkamer), wordt het tijd dat de hygiënisten van de 21ste eeuw eens opstaan. Artsen die verder kijken dan hun receptenblokje. De grote gezondheidswinst valt ook nu nog vooral op straat, in woningen, scholen en werkomgeving te behalen en – misschien frustrerend voor u – niet in de spreekkamer. Maar wel met een daadkrachtige overheid als partner.

Nu gaat bij de aanleg van wegen en wijken onder aanvoering van milieuactivisten veel aandacht naar de bescherming van korenwolf, modderkruiper en zeggekorfslak. Zouden artsen niet dezelfde activistendrang aan de dag moeten leggen als het gaat om de algehele gezondheid van hun soort, de homo sapiens? Bij de plannenmakerij van ambtenaren en politici. Kaart het aan vanuit uw gezaghebbende positie. Probeer het gewoon en doe net als de artsen toen.

Ben Crul

Naar nummer 11 - 18 maart 2010