Laatste nieuws

Herken klachten na traumatisch verlies

Plaats een reactie

ROUWVERWERKING

Nabestaanden vliegramp kunnen gezondheidsproblemen ontwikkelen

Naar aanleiding van de vliegramp met de MH17 in Oekraïne heeft het ministerie van VWS het Nazorg Contact Punt (NCP) ingesteld. Dit hulploket geeft artsen advies over diagnostiek en doorverwijzing bij patiënten met een problematische rouwverwerking.

Op 17 juli 2014 kwamen 196 Nederlanders om bij de vliegramp in Oekraïne. Een groot aantal familieleden, vrienden, collega’s en kennissen verloor plots een of meerdere dierbaren. Het totaal aantal directe nabestaanden wordt geschat op minimaal 1600 mensen.1 Naast deze groep is een aanzienlijke hoeveelheid vrienden, verdere familieleden en collega’s geconfronteerd met het verlies.
Verlies en rouw gaan vaak gepaard met intens verdriet, somberheid en terugverlangen naar de overledene. Dit zijn normale reacties en de meeste mensen herstellen hiervan, gesteund door familie en vrienden. Wat niet wegneemt dat deze mensen een periode doormaken met een verhoogd risico op het ontwikkelen van psychische en lichamelijke gezondheidsklachten.2 Een traumatisch verlies, zoals deze vliegramp, vergroot de kans hierop. Diverse studies wijzen uit dat 10 tot 25 procent van de nabestaanden ernstige psychische problemen ontwikkelt.3 4 Zij kunnen baat hebben bij psychologische behandeling.5
De huisarts bevindt zich op een lastig snijvlak: wanneer zijn psychische of sociale reacties op een verlies onderdeel van ‘normale’ rouw en wanneer zijn ze van een dusdanig hoog niveau of interfereren ze in zo’n hoge mate met het dagelijks leven, dat doorverwijzing naar een psycholoog op zijn plaats is? Om huisartsen hierbij te ondersteunen is het Nazorg Contact Punt (NCP) ingericht, in opdracht van het ministerie van VWS (zie kader onderaan).

Trajecten van rouw
De angst om een normaal proces te medicaliseren, leidde ertoe dat er lange tijd weinig onderzoek werd verricht naar psychische en lichamelijke gevolgen van verlies. In Nederland waren Schut en collega’s een van de eersten die de psychische gezondheid van een grote groep nabestaanden volgden.6 Het leverde belangrijke inzichten op over het vóór-komen van fluctuaties in verwerkingsklachten door de tijd heen. Uit onderzoek van Bonanno komen verschillende beloopsvormen van verwerking van verlies van een dierbare naar voren: 1. een veerkrachtig traject; gekenmerkt door geen of weinig rouwreacties in de eerste maanden tot jaren, 2. een herstellend traject; gekenmerkt door aanvankelijke intense reacties, waarvan vrij snel in het eerste jaar hersteld wordt, en 3. een chronisch traject, gekenmerkt door chronische en zeer intense rouwreacties.7 De grootste groep mensen blijkt veerkrachtig.

Gezondheidsproblemen
Lichamelijke gezondheidsproblemen door het verlies van een dierbare variëren van symptomen als hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid en concentratieproblemen, tot een toename van verschillende ziektes, drugs- en medicijngebruik en een toename in het gebruik van medische zorg.2 Psychische gezondheidsproblemen uiten zich met name in diverse stressreacties, die vaak gepaard gaan met allerlei medisch onverklaarbare lichamelijke klachten en problemen in het dagelijks leven. Na een traumatisch verlies is met name het risico op depressie, posttraumatische stressstoornis (PTSS) of persisterende complexe rouwstoornis – ook gecompliceerde rouw genoemd – verhoogd.8 9 Wat al deze klachten onderscheidt van normale reacties op een verlies, is de duur van de klachten, de mate waarin ze het dagelijks leven ontwrichten en het lijden dat ze veroorzaken.

Ook kinderen rouwen,

maar hun klachten

worden minder goed herkend

Traumatisch verlies
In het geval van de vliegramp spreekt men over een traumatisch verlies: mensen zijn hun dierbare of dierbaren op een gewelddadige manier verloren. Dit vergroot het risico op gezondheidsklachten.10 Nabestaanden moeten omgaan met expliciete, schokkende beelden van de gebeurtenis en de lange nasleep ervan.
Een tweede risicofactor is dat afscheid nemen van de dierbare(n) moeilijk is. De borging van lichamen en het identificatieproces zijn nog niet afgerond. Wat is het moment om niet meer op verdere lichaamsdelen te wachten en te begraven? Bij vermiste personen is de ervaring dat herstel moeilijk is doordat achterblijvers geen duidelijk moment hebben voor afscheid en acceptatie van het verlies.11
Ten derde zijn er onder de overledenen veel gezinnen met kinderen. Het verlies van een kind is een risicofactor voor gecompliceerde rouw, evenals het verlies van een dierbare van wie men afhankelijk was.12 Tot slot heeft een groot aantal kinderen en adolescenten onder de nabestaanden een vriend, familielid of ouder verloren. Ook kinderen rouwen, maar hun klachten worden minder goed herkend.13 14

Lastig
De minderheid die ernstige psychische gezondheidsproblemen ondervindt ten gevolge van de ramp, kan vaak snel geholpen worden met evidencebased therapieën, waarvan cognitieve gedragstherapeutische behandelingen de beste resultaten laat zien.15 Omdat het echter lastig kan zijn deze klachten te herkennen, kunnen huisartsen, en ook andere hulpverleners, met hun vragen hierover terecht bij het Nazorg Contact Punt.16 Zo blijven mensen met ernstige psychische gezondheidsproblemen niet onnodig lang met klachten rondlopen.17





Nazorg Contact Punt

Het Nazorg Contact Punt (NCP) ondersteunt de psychosociale nazorg en hulpverlening aan nabestaanden van de vliegramp in Oekraïne. Het is een hulploket dat in opdracht van het ministerie van VWS is opgericht. Het NCP volgt bij haar advisering de zorgstandaarden van NHG en ggz en adviseert complementair aan het aanbod van de huisarts. Doelen van het NCP zijn:

• adviseren bij vragen over rouw- en verliesverwerking van patiënten;

• adviseren over gepaste ondersteuning, begeleiding en therapie bij psychische problemen en mogelijk daarmee samenhangende sociale problemen van patiënten;

• ondersteunen bij doorverwijzing naar (specialistische) zorg binnen de reguliere gezondheidszorg in de woonomgeving van patiënten. Het NCP beschikt over een netwerk van BIG-geregistreerde psychologen en psychotherapeuten die bekend zijn met de behandeling van klachten gerelateerd aan traumatische rouw.

contact

Bereikbaar op werkdagen tijdens kantooruren.

telefoon: 088 3305 100

e-mail: ncp@impact.arq.org

impact-kenniscentrum.nl/ncp

Een psycholoog (met diagnostiekaantekening) is het vaste aanspreekpunt.

Bij complexe vragen wordt advies ingewonnen van gespecialiseerde BIG-geregistreerde therapeuten van Arq Psychotrauma Expert Groep, een groep van instellingen die zich bezighoudt met de gevolgen van schokkende gebeurtenissen en psychotrauma. De ondersteuning van het NCP is kosteloos.

Impact

Impact is het landelijk kennis- en adviescentrum psychosociale zorg en veiligheid na schokkende gebeurtenissen. Impact maakt deel uit van Arq Psychotrauma Expert Groep.






Juul Gouweloos, MSc
beleidsadviseur en psycholoog, Stichting Impact, Universiteit Utrecht, klinische en gezondheidspsychologie

dr. Michel Dückers
senior beleidsadviseur Stichting Impact

dr. Geert Smid
psychiater, Stichting Centrum ’45

dr. Annelieke Drogendijk
directeur Stichting Impact


contact

j.gouweloos@impact.arq.org; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld

 

Lees ook


Voetnoten

1. Dit is het aantal mensen dat bijeenkwam voor de herdenkingsbijeenkomst op 10 november 2014.

2. Stroebe M, Schut H, Stroebe W. Health outcomes of bereavement. Lancet 2007; 370: 1960-73.

3. Boelen P. Gecompliceerde rouw. Gecompliceerde rouw in de DSM en ICD-10. In: Maes J, Modderman H, editors. Handboek Rouw Rouwbegeleiding Rouwtherapie. Tussen presentie en preventie. Antwerpen: Witsand Uitgevers; 2010, p. 673-79.

4. Bonanno GA, Neria Y, Mancini A, Coifman KG, Insel B, Litz B. Is there more to complicated grief than depression and posttraumatic stress disorder? A test of incremental validity. Journal of Abnormal Psychology 2007; 116: 342-51.

5. Schut H, Stroebe M, van den Bout J, Terheggen M. The efficacy of bereavement interventions: Who benefits? In Stroebe MS, Hansson RO, Stroebe W, Schut H, editors. Handboek of bereavement research: consequences, coping and care. Washington, D.C: American Psychological Association; 2001, p. 705-37.

6. Schut H, de Keijser J, van den Bout J, Dijkhuis JH. Post-traumatic stress symptoms in the first year of conjugal bereavement. Anxiety Research 1991; 4: 225-34.

7. Bonanno GA. Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely adverse events? American Psychologist 2004; 59: 20-8.

8. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: American Psychiatric Association; 2013.

9. Gecompliceerde rouw is in de DSM-5 opgenomen in de bijlage, als een stoornis die nog nader onderzoek behoeft.

10. Bonanno GA, Neria Y, Mancini A, Coifman KG, Insel B, Litz B. Is there more to complicated grief than depression and posttraumatic stress disorder? A test of incremental validity. Journal of Abnormal Psychology 2007; 116:342-351.

11. Boss P. The trauma and complicated grief of ambiguous loss. Pastoral Psychology 2010;59:137-145.

12. Bonanno GA. The other side of sadness: what the new science of bereavement tells us about life after loss. New York: Basic Books; 2009.

13. Spuij M, Reitz E, Prinzie P, Stikkelbroek Y, de Roos C, Boelen PA. Distinctiveness of symptoms of prolonged grief, depression, and post-traumatic stress in bereaved children and adolescents. European Child & Adolescent Psychiatry 2012;21:673-679.

14. Fiddelaers-Jaspers R. Rouwen: Jong geleerd is oud gedaan. JIP; 2015.

15. Boelen PA, de Keijser J, van den Hout MA, van den Bout J. Treatment of complicated grief: a comparison between cognitive-behavioral therapy and supportive counseling. Journal of Consulting and Clinical Psychology 2007;75:277-284.

16. Rosenbaum L. Post-traumatic stress disorder: a challenge for primary care - misunderstood and incognito. British Journal of General Practice 2005;2:83-84.

17. Nagrai S, Barclay S. Bereavement care in primary care: a systematic literature review and narrative synthesis. British Journal of General Practice 2011;1:42-48.

Op 17 juli 2014 kwamen 196 Nederlanders om bij de vliegramp in Oekraïne. Een groot aantal familieleden, vrienden, collega’s en kennissen verloor plots een of meerdere dierbaren. foto: ANP
Op 17 juli 2014 kwamen 196 Nederlanders om bij de vliegramp in Oekraïne. Een groot aantal familieleden, vrienden, collega’s en kennissen verloor plots een of meerdere dierbaren. foto: ANP
<b>Download dit artikel (PDF)</b>
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.