Voorbeeldgedrag essentieel voor patiëntveilige opleidingscultuur

De huidige manier van denken over patiëntveiligheid en het werken met
veiligheidssystemen heeft de aandacht en alertheid in de zorg verhoogd. Nu is de tijd rijp voor een nieuwe visie op patiëntveiligheid.

Veerkracht

Jaap Hamming, opleider heelkunde en voorzitter van het CanBetter-project Patiëntveiligheid: ‘We hebben een probleem met het implementeren van methodieken om de patiëntveiligheid te verbeteren. Dat komt omdat we ervan uitgaan dat de zorg een simpel systeem is. Maar dat is niet zo. Het is uitermate complex, doordat met eindeloos veel factoren rekening gehouden moet worden. Veerkracht, zoals alleen de mens die kan hebben, is dan ook een onontbeerlijke eigenschap: zorg dat je je kunt aanpassen aan veranderende omstandigheden.’ Bij het leren is het voorbeeldgedrag volgens Hamming essentieel. ‘Stel als opleider, supervisor of bestuurder open vragen, zonder ‘blaming & shaming’. Wees open over fouten die u zelf heeft gemaakt. Dan nemen anderen dat gedrag over. Patiëntveiligheid en opleiden gaan daarbij hand in hand.’

Verbeter het systeem

De Britse Martin Bromiley, oprichter van de Clinical Human Factors Group, strijdt voor anders denken over patiëntveiligheid sinds zijn vrouw overleed bij een routine-operatie. Vooral door te pleiten voor meer focus op het menselijk handelen en minder op systemen: ‘Health care workers
get the job done in spite of the system, not because of the system.’

Over dat systeem bestaan volgens Bromiley misvattingen. ‘The system in healthcare is considered unsafe because we assume perfection. Maar mensen zullen nooit altijd perfect presteren, omdat het mensen zijn. Je ziet vaak dezelfde ongewenste situaties ontstaan. Dat betekent dat er in het systeem iets mis is. Wat écht helpt: maak het makkelijk om de juiste dingen te doen en maak het moeilijk om de verkeerde dingen te doen.’

Waarom gaan dingen goed

Volgens Cees Jan Meeuwis, verkeersvlieger en expert op het gebied van human factors and system safety, schuilt de oorzaak van een incident vaker in de context dan in het niet opvolgen van procedures. ‘De verklaring ligt vaak in het normale werken, in de dingen die de mensen normaal gesproken doen.’ Probeer de hele context boven water te krijgen, óók van dingen die wél goed gaan. Waarom gaan die dingen goed? Daar kunnen we van leren. Eigenlijk klopt de wet van Murphy niet: anything that can go wrong usually goes right. And then we draw the wrong conclusion.’

Voor een open cultuur moet het veiligheidsdenken nog fundamenteel veran-deren, zegt Meeuwis. ‘Iedereen is voorstander van een open cultuur in de zorg, waarin je fouten durft te bespreken om er met z’n allen van te leren. Maar áls je open bent, loop je de kans om in je rug geschoten te worden door collega’s, bestuurders, tuchtcollege of inspectie.

KNMG

Download het federatienieuws (PDF)

Dit zijn de uitkomsten van het congres ‘Patiëntveiligheid: van wantrouwen naar vertrouwen’ van het MMV-deelproject CanBetter op 8 oktober jl. CanBetter zet zich samen met ambassadeurs Patiëntveiligheid in om dit nieuwe denken over patiëntveiligheid in de opleidingen te verankeren en zo opleiders te helpen bij het opleiden van aios in de algemene CanMEDS-competenties.

Lees de volledige verhalen van dit congres op knmg.nl/modernisering/pv