Seks

Zet het woord ‘seks’ in de kop, en een artikel wordt goed gelezen. Maar spreken over seksualiteit, anticonceptie en een eventuele kinderwens is in de zorg nog niet zo vanzelfsprekend. Mede daardoor krijgen vrouwen soms kinderen terwijl dat achteraf misschien niet zo’n goed idee was.

Omdat het te vroeg was, of omdat er sprake was van een verslaving, een verstandelijke beperking of een ernstige psychiatrische aandoening. Dat kan tot dramatische situaties leiden, voor de moeder natuurlijk, maar ook voor het kind. ‘Of mijn ouders kinderen hadden moeten krijgen, dat kun je je afvragen’, stelde de dochter van verstandelijk beperkte ouders onlangs op een congres over kwetsbaar ouderschap, dat de KNMG en de gemeente Rotterdam organiseerden.

Daar bleek vooral hoeveel handelingsverlegenheid er nog bestaat onder hulpverleners.

Praten over seks, anticonceptie en een eventuele kinderwens is moeilijk. En het kost tijd en aandacht. Je kunt niet in twee minuten anticonceptie bespreken en als er al een gesprek plaatsvindt wordt daarin niet altijd voldoende doorgevraagd. Vaak is één gesprek en zeker één vinkje niet genoeg: herhaling en doorvragen zijn essentieel om bijvoorbeeld bij mensen met een lichte verstandelijke beperking de boodschap te laten landen. Een vertrouwensrelatie is daarbij essentieel.

Bij deze handelingsverlegenheid speelt op de achtergrond vaak ook een moreel dilemma: is een gesprek over seksualiteit, anticonceptie en een kinderwens niet een inbreuk op de privacy? Hoe ver mag je in het persoonlijk leven van iemand treden? Mag je een kinderwens ontmoedigen? Vroeger sloeg in dat dilemma de balans vaak door naar autonomie en privacy. Anticonceptie en het krijgen van kinderen waren ‘eigen verantwoordelijkheid’. Tegenwoordig wordt steeds meer erkend dat deze houding soms ook schadelijk kan uitpakken voor vrouw en kind, en dat bemoeizorg – of beter ‘bekommerzorg’ – gepaster kan zijn, zoals momenteel in Rotterdam ook plaatsvindt. Terecht, denk ik: een kwetsbare vrouw heeft vaak wel iets anders aan haar hoofd dan anticonceptie, terwijl een zwangerschap enorme invloed op haar en het leven van haar kind zou hebben.

Het denken daarover kan het beste al voor de conceptie plaatsvinden. Bij kwetsbare vrouwen zijn vaak verschillende hulpverleners betrokken: verslavingszorg, psychiatrie, schuldhulpverlening, Veilig Thuis, daklozenzorg, het wijkteam, de huisarts. Wie neemt in die situatie de verantwoordelijkheid? Denkt iedereen van elkaar dat anderen ’het’ wel zullen bespreken? ‘Ik kreeg hulp, maar die verliep via een protocol. Eerst uit de schulden en weer een woning, dat was de gangbare aanpak. Naar anticonceptie werd niet gevraagd’, stelde een voormalig dakloze en verslaafde vrouw op het congres. Ook geld blijkt nog vaak een belemmering te zijn voor de toegang tot anticonceptie. De prikpil of een spiraaltje zijn misschien niet duur, maar voor veel vrouwen wel degelijk een drempel. Daarom is het zo belangrijk dat huisartsen, abortusartsen, psychiaters en verslavingsartsen in staat worden gesteld om zonder financiële of administratieve drempels de prikpil of een spiraaltje te kunnen geven.

‘De eenzaamheid en het isolement waren het ergst’, stelde de dochter van verstandelijk beperkte ouders. ‘Iedereen wist van mijn situatie, maar niemand greep in’. Praat dus over seks.