Praktijkdilemma: Ben ik als arts verplicht om hulp te verlenen in het vliegtuig?
Veelgestelde vragen aan de KNMG Artseninfolijn
4 reacties
Casus
Volgende week vertrek ik met het vliegtuig voor een vakantie naar het buitenland. Stel dat tijdens deze vakantie iemand onwel wordt, ben ik dan verplicht om hulp te verlenen? En wat als de patiënt onwel wordt in het vliegtuig?
Advies
U bent verplicht om in noodsituaties of bij calamiteiten in ieder geval en voor zover mogelijk eerste hulp te verlenen. Deze verantwoordelijkheid bestaat ook buiten werk- of diensttijd en geldt ook in het buitenland en in het vliegtuig.
Als de vliegmaatschappij vervolgens om het verslag van uw handelingen vraagt, moet u rekening houden met uw beroepsgeheim. Hier bent u altijd aan gehouden, ook als u op reis bent. Dit beroepsgeheim kan worden doorbroken 1. met toestemming van de patiënt, 2. op grond van een wettelijk voorschrift of 3. als er sprake is van een conflict van plichten. De uiteindelijke afweging is aan u als arts om te maken. Uitgebreide informatie over (doorbreking van) het medisch beroepsgeheim kunt u nalezen in de KNMG-richtlijn Omgaan met medische gegevens.
Toelichting
De te verstrekken hulp
Als BIG-geregistreerde arts bent u verplicht om in noodsituaties of bij calamiteiten in ieder geval en voor zover mogelijk eerste hulp te verlenen. Dit volgt uit de gedragsregels voor artsen van de KNMG en uit jurisprudentie. Deze plicht bestaat ook buiten werk- of diensttijd en geldt ook in het buitenland. De te verstrekken hulp is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de aard van het trauma of ziekte, uw bekwaamheid als arts en de mogelijkheden ter plaatse.1 Met andere woorden; u heeft de ruimte en de verantwoordelijkheid om een professionele afweging te maken waarbij u uw eigen bekwaamheid, de spoedeisendheid en de aanwezigheid van betere alternatieven voor hulpverlening tegen elkaar kunt en moet afwegen.
Als u deze norm voor hulpverlening niet nakomt, kan dit voor u tuchtrechtelijke gevolgen hebben. Uit jurisprudentie volgt namelijk dat de Wet BIG in beginsel ook van toepassing is als de hulpvraag niet in Nederland maar in het buitenland wordt gedaan. Het oordeel van het tuchtcollege hangt af van de specifieke situatie. Zij neemt ook mee in haar oordeel wat de lokale wet- en regelgeving en gebruiken zijn.
Beroepsgeheim na verlening van noodhulp
Als u als arts (nood)hulp verleent aan een patiënt, komt er een behandelovereenkomst tot stand. Hierdoor zijn de patiëntenrechten en -plichten die uit de WGBO voortvloeien van toepassing, ook in deze vliegtuigsetting waarbij u ad hoc behandelt. Dit houdt onder andere in dat u verslag doet van de behandeling in uw eigen administratie. Dit verslag is ten eerste bedoeld voor de patiënt zelf en ten tweede voor u als arts.
Als de vliegmaatschappij om het verslag vraagt van de verleende noodhulp, kunt u dit niet zomaar overdragen. U bent namelijk altijd en overal gehouden aan uw beroepsgeheim. Ook voor doorbreking van het beroepsgeheim gelden op reis, zo ook in een vliegtuig, dezelfde regels. Dit beroepsgeheim omvat alle informatie die u in de uitoefening van uw beroep over de patiënt weet, ook niet-medische zaken en zaken die u buiten de patiënt om te weten komt. Zoals ook hierboven genoemd, kan het medisch beroepsgeheim alleen worden doorbroken 1) met toestemming van de patiënt, 2) op grond van een wettelijk voorschrift of 3) als er sprake is van een conflict van plichten.
Uw eerste reactie op de vraag van de vliegmaatschappij om een verslag dient te zijn: Welke specifieke informatie heeft u nodig en voor welk doel? Met deze informatie kunt u achterhalen of u gronden heeft om uw beroepsgeheim te doorbreken en informatie aan hen te verschaffen. Door deze vragen te stellen kunt u mogelijk achterhalen of er sprake is van een wettelijke verplichting (bijv. in de Infectieziektenwet of Wet op de lijkbezorging). Indien dit niet het geval is, vraagt u de patiënt om toestemming. Geeft de patiënt die toestemming niet of is het niet mogelijk om deze te vragen, dan kunt u het beroepsgeheim mogelijk doorbreken op basis van een conflict van plichten. Uw beroepsgeheim doorbreken op grond van een conflict van plichten, doet u slechts in zeer uitzonderlijke gevallen. De uiteindelijke afweging dient u zelf te maken. Vragen die u uzelf dan in ieder geval dient te stellen en die kunnen helpen bij deze afweging zijn:
• Is alles in het werk gesteld om toestemming tot doorbreking van het geheim te verkrijgen?
• Levert het niet-doorbreken van het geheim een ander ernstige schade op?
• Verkeert u als zwijgplichtige in gewetensnood door het handhaven van de zwijgplicht?
• Is er geen andere weg dan doorbreking van het geheim om het probleem op te lossen?
• Is het vrijwel zeker dat door de geheimdoorbreking de schade aan de ander kan worden voorkomen of beperkt?
• Wordt het geheim zo min mogelijk geschonden?
Vraag? KNMG Artseninfolijn
Bent u arts en lid van een van de federatiepartners van de KNMG, dan kunt u met vragen op ethisch en gezondheidsrechtelijk (juridisch) terrein kosteloos advies krijgen van de KNMG Artseninfolijn: van maandag t/m vrijdag tussen 9.30 en 16.00 uur telefonisch bereikbaar via 088 440 4242. Alle praktijkdilemma’s vindt u op knmg.nl/praktijkdilemma.
Links
https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/zelden-claim-na-hulp-in-vliegtuig.htm
https://www.artsenauto.nl/dokteraanboord/
Voetnoot
CTG 19 augustus 2010, ECLI:NL:TGZCTG:2010:YG0528
Download het federatienieuws (PDF)
Rick van den Doel
Huisarts, Amsterdam
Als hulpverlener heb je de plicht binnen jouw mogelijkheden hulp te bieden. Als de luchtvaartmaatschappij een inadequate medkit aan boord heeft, is dat niet onze verantwoordelijkheid als arts. Gelukkig.. Als je door de beperkte materialen het idee he...bt dat je een patiënt in nood onvoldoende kan helpen, kun je dit wellicht meenemen in het medisch advies aan de flightcrew... Of de piloot vervolgens een tussenlanding maakt is zijn/haar verantwoordelijkheid, niet de onze. Daarnaast krijg je bij sommige luchtvaartmaatschappijen ook nog een tegoedbon. Maar volgens mij zijn we toch allemaal blij als we een medepassagier in nood kunnen helpen, ook al doen we dit voor nop..
Daphne van Dooren
Arts verstandelijk gehandicapten, Sassenheim
Pas bijstand verleend in een vliegtuig van China Southern Airlines, een grote chinese luchtvaartmaatschappij. Op mijn verzoek om een medical kit, kwamen ze met twee dingen. Een wit potje met kleine tabletjes en chinees opschrift, waar volgens de stew...ardes 'aspirine' in zaten. En een kleuter thermometer met een leuke stripheld erop, maar te vies om aan te pakken. En dan ben ik als arts beroepsmatig verantwoordelijk? Heel bijzonder! Laten we eens beginnen met de verplichting dat er aan boord van ieder vliegtuig een fatsoenlijke medical kit aanwezig is met engelstalige etiketten! Overigens op een ingediende klacht kreeg ik een vaag google translated bericht retour waar ik helaas geen touw aan vast kan knopen.
Martin de Kleine
kinderarts 1978-2018, Eindhoven
Over medische hulpverlening in het vliegtuig is er een goed artikel van Linthorst en Ploem, NTvG 2006;150:660-4. Voor de freaks is er een app van de Universiteit van Illinois 'airRx' met o.a. de 23 meest voorkomend scenario's, een hoofdstukje 'Death ...on Board" en zelfs een format om je verslag in te typen.
Sander Beers
oogarts, Harderwijk
Wedererom een artikel over de plichten van artsen om buiten werk- en diensttijd eerste hulp te verlenen. Terecht wordt gewezen op het totstandkomen van een behandelovereenkomst volgens de WGBO. Volgens deze overeenkomst heb ik recht op een honorarium.... Maar wat is hiervoor het geldende tarief en wie betaalt mijn rekening? De tijden van "noblesse oblige" zijn al lang voorbij.