Nog eens over testen

Voorzitterscolumn

Maar ik wil het nu niet hebben over het covid-19-testbeleid. Dat is inmiddels voor iedereen toegankelijk. Veel werknemers willen zo’n onderzoek graag. Maar wat als de werkgever dat kan eisen? En de uitslag meer dan kortetermijngevolgen zou hebben? Het instructierecht van de werkgever schuurt al snel met grondrechten, zoals de lichamelijke integriteit.¹ Medische testen op het werk? Even kritisch opletten.

In ons land geldt daarom voor medisch onderzoek in de werksituatie een ‘nee, tenzij’. Regels en uitzonderingen zijn in wetgeving vastgelegd. Voorbeelden zijn de Wet op de medische keuringen en bepalingen in de Wet luchtvaart.^2 3 De NVAB vindt dat goede kaders. In januari schreef staatssecretaris Van Ark van SZW een brief aan de Tweede Kamer waarin ze aankondigt de mogelijkheid voor werkgevers om werknemers te testen op alcohol en drugs te willen verruimen in ‘specifieke risicovolle situaties’.⁴

Als eerste denkt zij aan bedrijven waar veel gevaarlijke stoffen aanwezig zijn.⁵ Daarnaast gaat ze onderzoeken of er een wettelijke grondslag is te formuleren voor andere ‘specifieke gevallen waarin een groot veiligheidsbelang ligt’. Ook wil ze bezien welke rol de ondernemingsraad kan spelen in het initiëren van de mogelijkheid binnen een bedrijf alcohol- en drugstesten toe te staan. En vervolgens wil ze mogelijk maken dat aangescherpt alcohol- en drugsbeleid afgesproken kan worden tussen werkgever en ondernemingsraad. Om het simpel te zeggen: veiligheid van en voor anderen kàn een reden zijn om een grondrecht als de onaantastbaarheid van het lichaam te beperken. In de opzet van de staatssecretaris kunnen werkgever en werknemer daar straks samen afspraken over maken.

Medische testen op het werk? Even kritisch opletten

Best een heikele ontwikkeling. In tijden van corona kunnen de parlementaire geesten weleens overrijp zijn voor brede acceptatie van verplicht medisch onderzoek op het werk. En de rol van de ondernemingsraad (or)? Evaluatie van de WOR leert dat een derde van de or-plichtige bedrijven geen or heeft.⁶ En waar wel een or is, zegt bijna de helft van deze bedrijven dat de or geen rol van betekenis speelt. Temperatuurmeting aan de poort? Geen probleem hoor. Veiligheidsrisico’s op het werk door alcohol of drugs? Testen! In overreactie op vermeende risico’s neigen we vaker grondrechten prijs te geven.

De NVAB volgt de behandeling van dit voorstel aandachtig. Bedrijfsartsen krijgen zeker met de gevolgen te maken. Ons standpunt is dat het het alcohol-, drugs- en medicijnbeleid van bedrijven altijd moet draaien om preventie.⁷ En dat onze rol daarbij aansluit. Niet voor niets ondertekenden ook wij het Nationaal Preventieakkoord. Aan testen werken we alleen mee uit oogpunt van gezondheidsbevordering, functioneringsbehoud en medische begeleiding, nooit ter controle of repressie.

Het is vooralsnog een onderwerp met veel vragen, en het laatste woord is er nog niet over gezegd. Waar het de rol van bedrijfsartsen raakt, gaan we gelukkig zelf over onze professionele positie. Verplichte testen op het werk? Altijd blijven opletten!