Maatje groter

Ik lees graag de columns van Frank Kalshoven in de Volkskrant. Een paar weken geleden schreef hij een stukje over de arbeidsinspectie, officieel I-SZW.1 Hij vindt: de inspectie op arbeid moet een paar maten groter groeien. Hij verbaast zich erover dat het toezicht op onze financiële markt (AFM, DNB, accountantssector) zoveel beter is georganiseerd dan dat op onze arbeidsmarkt. Onafhankelijke toezichthouders met voldoende mensen en middelen aan de ene kant, tegenover een arbeidsinspectie die het werk niet aankan aan de andere kant. I-SZW krijgt er nu en dan geld bij maar het aantal opgelegde boetes daalt, terwijl de lijst met toezichtonderwerpen groeit.2 Heeft Kalshoven een punt?

Nou dat dacht ik wel. Gezond en veilig werk vinden we heel belangrijk in Nederland. Deskundig advies daarover is bij wet geregeld (behalve voor de 1,2 miljoen zzp-ers, maar dat is een ander punt). We zijn een mooi land en hebben een mooi stelsel van wetten en regels. Aangeharkt. Hekje eromheen. Op papier klopt het als een bus. Werkgever en werknemer zijn SAMEN verantwoordelijk voor gezond en veilig werk. Want we zijn een polder. De basis van het hele stelsel is balans tussen zeggenschap en medezeggenschap. Nalevingsonderzoek van de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) leert helaas dat het aan die basis al misgaat!3 Een derde van de OR-plichtige organisaties heeft geen medezeggenschap. En waar wel een OR is, geeft 55 procent aan dat die nauwelijks of geen invloed heeft op beleid. Een andere pijler van het stelsel – de voor alle bedrijven wettelijk verplichte risico-inventarisatie en evaluatie (RI+E) – wankelt ook al.4 Cap Gemini constateert in 2017 dat maar de helft van de werkgevers een RI+E heeft. Zonder de risico’s in werk voor gezondheid en veiligheid te kennen is het wachten op brokken. Dat is wat veel werkgevers kennelijk – bewust of onbewust – doen.

I-SZW zelf constateert in 2018 opnieuw talloze tekortkomingen.5 Nalevingsonderzoek van de Arbowet laat zien dat lang niet alle werkgevers zich deskundig laten ondersteunen, terwijl dat verplicht is. Grote werkgevers hebben bijna allemaal een contract met een bedrijfsarts of een arbodienst, maar een kwart van de kleine werkgevers heeft niets geregeld. Kijk je in die contracten dan wordt het beeld ronduit somber. Het merendeel gaat niet over gezond en veilig werk maar over verzuim: schadereparatie in plaats van preventie. 95 procent van de contracten regelt iets over verzuimbegeleiding. Vrije toegang tot de bedrijfsarts – wettelijk verplicht sinds 2017! – is in minder dan de helft van de contracten opgenomen. Gezondheidsonderzoek naar werkrisico’s in een derde daarvan. Toegang van de bedrijfsarts tot de werkplek voor onderzoek: 31 procent. Advisering over preventie door de bedrijfsarts: 21 procent. En ‘vastleggen dat’ is nog niet ‘regelen hoe’.

Informeer de onwetenden, beboet de onwilligen

Gezond en veilig werk zijn van groot belang, maar niet vanzelfsprekend voor iedereen beschikbaar. Wetgeving alléén werkt niet. Dat wisten we al. Er zijn veel werkgevers die serieus werk maken van hun verantwoordelijkheden. Maar ook een grote groep niet. Informeer de onwetenden, beboet de onwilligen. Daar mag een flinke schep bovenop, door een stevige en wat mij betreft onafhankelijke inspectiedienst. En ja, die mag een maatje groter.