Leerzaam, verdrietig en complex

Ik voel me wat ongemakkelijk... ik kijk van de patiënt naar de assistent die naast me staat en weer terug naar de patiënt in de hoop dat iemand wat gaat zeggen. ‘Nee dokter, ik wil geen behandeling, ik wil dood.’ De woorden blijven nog in de kamer rondzweven. Zo begint mijn tweede week van een nieuw coschap opeens heel anders dan verwacht. Nog geen twee weken later kwam een tweede patiënt met hetzelfde verzoek.

Euthanasie is tegenwoordig een veelbesproken onderwerp. En niet alleen in de medische wereld, ook in de politiek, de media, de maatschappij valt aan discussies en nieuwsberichten hierover bijna niet te ontkomen. Niet alleen wordt er veel over gesproken, ook het aantal euthanasiegevallen neemt de afgelopen jaren toe. In 2017 kwamen bij de Regionale Toetsingscommissies 6585 meldingen van euthanasie binnen. Dat is een stijging van 8,11 procent ten opzichte van 2016, toen er 6091 euthanasiemeldingen binnenkwamen. Het aantal patiënten dat het afgelopen jaar een uitdrukkelijk verzoek op afzienbare tijd heeft ingediend wordt geschat op 17.900.

De kans dat ik en mijn medegeneeskundestudenten ooit te maken zullen krijgen met een euthanasieverzoek is aanzienlijk. Dit was voor ons, vanuit De Geneeskundestudent, reden om eens de balans op te maken. Hoe worden studenten hierop voorbereid? Uit onze enquête bleek dat een ruime meerderheid van de studenten ermee in aanraking komt tijdens het onderwijs. Toch geeft bijna 20 procent van de studenten in de eindfase van de studie aan dat ze hier geen onderwijs over hebben gehad. Als het gaat om de praktijk, dan is het aantal veel kleiner. Van de zesdejaarsstudenten en de net afgestudeerde basisartsen geeft minder dan de helft aan bij een casusbespreking over euthanasie aanwezig te zijn geweest en minder dan één op de tien is bij het uitvoeren van euthanasie geweest.

Het was nog geen week geleden dat ik deze resultaten had geanalyseerd toen ik tijdens de visite tegen mijn eerste praktijkervaring aanliep. Hoewel ik zelf tot de groep behoor die hier al onderwijs over heeft gehad, was ik blij dat ik niet in de schoenen van de zaalarts stond. Al heel snel kom je erachter dat het in de praktijk echt een ingewikkelde zaak is. Met de dag wordt het verhaal complexer, zowel op medisch, ethisch als op logistiek gebied. Welke arts kan, mag en wil het euthanasieverzoek in behandeling nemen? Waar moet de patiënt blijven als hij niet naar huis kan? En wat is goede zorg bij een patiënt die verdere behandeling weigert? Even snel een protocolletje opzoeken zit er niet in: mdo’s, gesprekken, maatschappelijk werkers, iedereen en alles komt eraan te pas.

Zoals René Héman begin dit jaar in zijn column schreef: ‘De woorden “eenvoudige” en “euthanasievragen” passen niet bij elkaar’. Als ik over een paar jaar als zaalarts bij een patiënt sta die mij vertelt een euthanasieverzoek te hebben, dan hoop ik dat deze ervaringen tijdens mijn coschap me zullen helpen. Maar eenvoudig zal het nooit worden.

Wies Bontje, voorzitter De Geneeskundestudent