Interculturele dilemma’s in de spreekkamer

Een jonge vrouw van Turkse afkomst raakt zwanger vóór haar huwelijk. Hoe gaat u als arts dan om met haar familie? Wat doet u als een patiënt van Marokkaanse afkomst afwijzend staat tegenover palliatieve sedatie? Het zijn enkele voorbeelden van interculturele dilemma’s waar artsen en verpleegkundigen regelmatig mee te maken hebben. Dat dit thema leeft, bleek wel uit de grote belangstelling voor de bijeenkomst ‘Interculturele dilemma’s in de spreekkamer’ die het district Midden-Brabant organiseerde op 14 oktober.

‘Ik merk dat artsen steeds vaker tegen problemen aanlopen die samen­hangen met cultuur­verschillen. De behoefte om een keer wat dieper op dit onderwerp in te gaan was dan ook groot’, vertelt districtsvoorzitter Marjolein Braakhuis. ‘Het thema stond al een tijdje op de agenda, maar we vonden dat het zich niet leende voor een online bijeenkomst. We hebben daarom bewust gewacht tot het weer mogelijk was om fysiek bij elkaar te komen.’ Daarvoor koos de organisatie een wel heel originele en toepasselijke locatie, namelijk de El-Feth moskee in Tilburg. Hier werden de deelnemers gastvrij ontvangen door enkele vrijwilligers van de moskee. Deze hadden niet alleen een authentieke Marokkaanse maaltijd bereid, maar zij verzorgden ook een rond­leiding door de moskee. Bovendien kregen de aanwezigen de gelegenheid om het avondgebed bij te wonen, iets wat voor de meesten een nieuwe ervaring was.

Achtergrond van gedrag

Spreker op de bijeenkomst was Mustafa Bulut, geestelijk verzorger in het Jeroen Bosch Ziekenhuis en het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis. Daarnaast is hij eigenaar van OBIZ, opleidingsbureau Interculturele Zorg. Aan de hand van concrete voorbeelden en vragen uit het publiek nam hij de deelnemers mee in de belevingswereld van met name de moslim­gemeenschap. Zijn doel was vooral om mensen te laten begrijpen wat de achtergrond is van bepaald gedrag. Als voorbeeld gaf hij het aanbieden en accepteren van een kopje Turkse thee. Als iemand met een Turkse achter­grond jou een kop thee aanbiedt, is het de bedoeling dat je deze aanneemt. Hiermee geef je aan dat je de ander accepteert, ongeacht of je de thee uiteindelijk opdrinkt of niet. Het niet aannemen van de thee zal door de ander gevoeld worden als een afwijzing. Ook in de zorg vinden dagelijks tal van dit soort interculturele misverstanden plaats. Zo zie je binnen sommige culturen opvallend veel bezoekers komen wanneer er een familielid in het ziekenhuis ligt. Hoewel dat soms bedreigend overkomt, is de intentie goed: moslims willen samen met de patiënt de ziekte en de pijn dragen. Het inschakelen van de beveiliging heeft daarom vaak een averechts effect. Beter is het om te kijken wie de leider van de groep is en met deze persoon het gesprek aan te gaan. Wanneer u met hem of haar tot een oplossing kunt komen, zal de rest van de groep vaak volgen.

Moslims willen de stervensfase en geloofsbelijdenis bewust meemaken

Levenseinde

Een belangrijk onderwerp in de presen­tatie van Mustafa Bulut betrof het levens­einde. Dit wordt binnen de moslim­gemeenschap anders beleefd dan in de westerse cultuur. Zo is euthanasie in de islam verboden, omdat dit gelijk staat aan zelfmoord en alleen God beslist over leven en dood. Wel zijn er mogelijkheden voor pijnstilling en sedatie, maar dat ligt vaak ingewikkeld. Reden is dat moslims de stervensfase en geloofsbelijdenis bewust willen meemaken, terwijl de islam pijnbestrijding en sedatie wel degelijk toestaat. Een optie is dan om een dus­danige dosis te geven dat de patiënt nog een gedeeltelijk bewustzijn behoudt. Maar, zo benadrukte Bulut, houd altijd voor ogen dat u als arts uiteindelijk een inschatting maakt en op basis daarvan een beslissing neemt. Overigens is het juridisch zo dat een arts nooit voorbij mag gaan aan de weigering van een patiënt om een behandeling te ondergaan.

Positief verrast

Na afloop reageerden de deelnemers enthousiast. ‘Ik ben positief verrast’, zegt chirurg in opleiding Wouter Verduin. ‘Ik had verwacht dat de insteek vooral medisch zou zijn, maar het was veel breder dan dat. Dat had voor mij echt een toegevoegde waarde.’ Ook specialist ouderengeneeskunde Maan Allawy vond de gekozen insteek nuttig: ‘Het is goed om wat meer te weten te komen over bepaalde normen en waarden. Door dit soort inzichten kun je de patiënt en zijn familie beter begrijpen én helpen.’