Federatienieuws
Gert van Dijk
3 minuten leestijd
Federatienieuws

Eigen schuld, niet naar de ic?

3 reacties

De werkdruk in de zorg neemt schrikbarende vormen aan. De reguliere zorg wordt opnieuw afgeschaald. Daarmee nemen ook de frustraties toe. Onder zorgpersoneel natuurlijk, dat gevraagd wordt om opnieuw extra diensten te doen. Maar ook onder patiënten die op de wachtlijst staan voor een operatie, die steeds maar weer wordt uitgesteld.

Die frustratie is begrijpelijk. Want veel belasting in de zorg had voorkomen kunnen worden als meer mensen zich hadden laten vaccineren. Vaccinatie is immers de belangrijkste manier om ziekenhuisopnames te voorkomen. Maar niet iedereen doet dat.

In het publieke debat wordt daarom regelmatig de vraag gesteld of mensen die ongevaccineerd zijn uitgesloten mogen worden van bepaalde vormen van zorg, zoals opname op de ic. Het is immers hun ‘eigen schuld’ dat zij die zorg nodig hebben? ‘Je had toch kunnen voorkomen dat je hier terechtkomt, waarom heb je dat niet gedaan?’

Een logische vraag. Maar het antwoord is eenvoudig: ‘eigen schuld’ mag in de zorg geen rol spelen. De belangrijkste reden is dat we in een samenleving leven waarin we mensen in nood niet in de steek laten. Ook niet als ze door hun eigen handelen in die nood zijn geraakt. En we doen dat zeker niet op het moment dat iemand kwetsbaar is als gevolg van een medische aandoening.

De SEH is geen rechtbank, de dokter geen rechter

Welbegrepen eigenbelang

Maar die gelijke toegang tot zorg is niet alleen een kwestie van beschaving of altruïsme – ‘Ik heb iets over voor jou, ook al kom ik nooit in jouw situatie’. Het is ook een kwestie van welbegrepen eigenbelang: ‘Wat jou overkomt kan mij ook overkomen’.

Wie heeft er nooit iets gedaan wat je eigen schuld was en waardoor je de hulp van iemand anders nodig had? In uitgaansgebieden heeft bijna de helft van de geteste fietsers meer drank op dan wettelijk is toegestaan. Een deel daarvan komt op de SEH terecht. Een SEH die jaarlijks ook nog eens 85 duizend keer bezocht wordt voor sportblessures. Artsen behandelen jaarlijks honderdduizenden soa’s, voeren tienduizenden keren abortus uit. Allemaal ‘eigen schuld’?

Wie de zorg voor andere mensen inperkt op basis van gedrag, loopt het risico om uiteindelijk zelf ook uitgesloten te worden van zorg. Iedereen doet immers weleens iets waarvan je achteraf bedenkt dat je het beter niet had kunnen doen. Moet je mensen om die reden uitsluiten van zorg?

Die uitsluiting zou dan plaatsvinden op basis van willekeurige, niet transparante criteria op een moment dat er helemaal geen tijd is om zorgvuldig te bepalen in hoeverre er sprake is van ‘eigen schuld’. En mensen zelf ook niet in staat zijn om voor zichzelf op te komen. De SEH is geen rechtbank, de dokter geen rechter. Gelijke toegang zonder oordeel over eerdere beslissingen is uiteindelijk in ieders belang.

Verantwoordelijkheid voor gedrag

Mensen kunnen heel verschillende redenen hebben waarom ze zich niet laten vaccineren. Sommige mensen doen dat uit religieuze overwegingen, anderen omdat ze zich – onnodig - zorgen maken om hun ongeboren vrucht of hun vruchtbaarheid. Weer anderen zijn meegesleept door berichten op sociale media of door complotdenkers die doelbewust desinformatie verspreiden. Ook zijn er mensen die onder grote druk van hun sociale of religieuze omgeving zich niet laten vaccineren, hoewel ze dat misschien zelf best wel zouden willen. Wat als je kinderen niet meer op bezoek willen komen als je je laat vaccineren? Of je partner van je wil scheiden? Je ouders het je verbieden?

De vraag of iemand zich al dan niet laat vaccineren is dus sterk afhankelijk van de persoonlijke omgeving van iemand, religie, sociale druk, privéomstandig­heden, toegang tot media, taalbeheersing, opleidingsniveau en sociaal-economische status. Voor zover mensen daar al verantwoordelijk voor gehouden kunnen worden, is het zeker niet aan artsen om daar een moreel oordeel over uit te spreken of consequenties aan te verbinden.

In de praktijk zou selectie op basis van eerdere beslissingen ook leiden tot het achterstellen van mensen die toch al hard worden getroffen door de pandemie. Mensen in achterstandswijken die kleinbehuisd zijn, niet in staat zijn om thuis te werken of afstand te houden van anderen. Het is immers juist in die wijken waar de vaccinatiegraad laag is.

Dit alles wil trouwens niet zeggen dat vaccinatie geheel vrijblijvend is. Zoals gelijke toegang tot zorg een vorm van solidariteit is, zo is vaccineren dat ook. Vaccineren doe je immers niet alleen voor jezelf, maar ook om anderen te beschermen. Maar welke consequenties aan niet-vaccineren mogen worden verbonden is aan de politiek, niet aan de zorg.

Dus: ook al is het misschien soms knarsetandend, ‘eigen schuld’ mag geen rol spelen in de verdeling van zorg. Iedereen krijgt de zorg die nodig is. En wie het meest urgent is gaat voor. Dat is simpelweg een kwestie van beschaving, solidariteit en welbegrepen eigen­belang.

Gert van Dijk, ethicus bij de KNMG

Deze column is geschreven op persoonlijke titel.
Federatienieuws ethiek covid-19
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • R.J. Lieverse

    mdl arts

    Eigen keuze, ongevaccineerd niet naar het ziekenhuis met corona?

    Waarom zouden we tegen een regeringsmaatregel zijn, waarbij mensen, die zonder medische reden de keuze maken om zich niet te laten vaccineren, vanaf 1 januari niet meer met corona na...ar het ziekenhuis mogen komen. Deze mensen kunnen dan overlijden, maar ze hebben een keuze om dat te voorkomen door zich te laten vaccineren.
    Die keuze hebben mensen met darm- of borstkanker waarbij hun operatie wordt afgebeld niet. Ook al die mensen die maar moeten blijven wachten op verlichting van hun gezondheidsklachten hebben die keuze niet. Ook degenen, die door de lockdowns psychische problemen krijgen, hebben die keuze niet en als straks de scholen sluiten omdat de zorg te overbelast is hebben de kinderen en hun ouders die keuze niet.
    Veel gezondheidswerkers vallen uit wat tot een domino-effect kan leiden. Gelukkig zijn we gezegend met goede vaccins die veel van bovenstaande problemen zouden kunnen oplossen als iedereen zich zou laten vaccineren. In Oostenrijk ,Duitsland en Griekenland wordt daarom de vaccinatieplicht in gevoerd. In Nederland zijn we meer voor eigen keuze, maar die heeft wel consequenties

  • E. Wannee

    Forensisch arts

    Uiteraard behandelen we mensen evenzeer als ze zelf hun aandoening hebben veroorzaakt.

    Maar waar de maatschappelijke discussie nu over gaat, is de dreiging van een situatie waarbij dat niet langer mogelijk zal zijn: de 'code zwart'; een situatie w...aarbij het maken van lastige keuzes onvermijdelijk zal zijn geworden. Tot enige tijd geleden was zo iets ondenkbaar, dat leek 'alleen iets voor oorlogssituaties en bij rampen'.

    De dreiging van een code zwart is nu wel ernstig dichtbij gekomen.
    Bedenk een situatie waarin er met heel veel moeite nog maar één IC-bed te vinden valt, en er zijn twee patiënten. De een was bewust ongevaccineerd, voorheen gezond, heeft COVID opgelopen en is daar nu ernstig ziek van. De andere patiënt was volledig gevaccineerd maar is door een chronische ziekte toch ernstig ziek van het virus.

    Ik vind het niet onbespreekbaar en niet onlogisch als besloten zou worden dat er, als we in een 'code zwart'-situatie terecht komen waarbij we ècht moeilijke beslissingen zullen moeten nemen, consequenties worden verbonden aan de keuze die mensen maken. Men houdt altijd de grondwettelijke vrije keuze om zich te laten vaccineren of niet, maar als men die keuze maakt, kiest men ook voor mogelijke consequenties die daaraan verbonden zijn.
    Misschien kan dat betekenen dat officieel bekend gemaakt zal moeten worden dat mensen die om een niet-medische reden ongevaccineerd zijn, op enig moment te horen kunnen krijgen dat ze een ander voor moeten laten gaan als het gaat om beschikbaarheid van schaarse zorg. Want het mag niet zo zijn dat door de keuze van de een, de overlevingskansen van een ander ernstig worden benadeeld.

  • J.N.W. Koch

    Huisarts n.p., Dronten

    Ernst van Dijk, ethicus bij de KNMG, neemt het in zijn discussiebijdrage op voor de ongevaccineerde covidpatiënt. Die zou, omdat hij/zij zich nu eenmaal met urgente klachten presenteert, met voorrang toegang moeten hebben tot de schaarse IC-bedden. K...westie van beschaving, en nog meer morele argumenten.
    Zijn betoog zou redelijk zijn als we ons in een acute crisissituatie bevonden. Daarvan is echter al lang geen sprake meer. Deze crisis duurt nu al twee jaar, gaat nog veel langer duren en is daarmee chronisch te noemen. Als gevolg daarvan is de zorg voor andere, niet-corona patiënten al geruime tijd in het gedrang. Voor hen minder plaats in het ziekenhuis, op de Ok’s en zeker op de IC’s.
    Over hen rept Van Dijk met geen woord. Niet over de patiënten die dringend een oncologische operatie moeten ondergaan, of die al geruime tijd liggen te wachten op een cardio-chirurgische ingreep die minder acuut is maar waarvan uitstel net zo goed leidt tot de dood. Deze patiënten hebben, net als covidpatiënten, toch ook recht op adequate medische zorg?
    In de huidige omstandigheden, met een chronisch tekort aan IC-bedden, moeten we daarom onze prioriteiten herijken. Ethici zouden daaraan een bijdrage kunnen leveren, maar niet als zij, als van Dijk, de werkelijke dilemma’s uit de weg gaan: moet reguliere zorg in alle gevallen wijken voor covid-zorg? Heeft acute zorg in tijden van schaarste altijd voorrang op minder acute, ook als uitblijven van die laatste even goed tot de dood leidt? Van Dijk geeft daar geen antwoord op.
    Mijn suggestie, als niet-ethicus: reserveer een quotum van de schaarse IC-bedden voor covidpatiënten en houdt de overige beschikbaar voor reguliere zorg.
    Om met van Dijk te spreken: simpelweg een kwestie van beschaving, solidariteit en welbegrepen eigenbelang.

    [Reactie gewijzigd door Koch, Hans op 28-11-2021 22:20]

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.