Een niet zichtbare regisseur

Veelgestelde vragen aan de KNMG Artseninfolijn

Vooruitlopen op wat ons mógelijk te wachten staat. Misschien een menselijke neiging om een fundamenteel onvoorspelbare wereld te kunnen controleren. De verzekeringswereld ontleent daaraan zijn bestaansrecht. Het schriftelijk euthanasieverzoek in feite ook. Deze wilsverklaring geeft richting aan een geplande en vroegtijdige dood. Zelfbeschikking, zou je op het eerste gezicht kunnen denken. Net zoals de keuze voor ‘samen dood’. Als je samen met je levenspartner besluit dat het welletjes is geweest en alleen verder gaan een brug te ver is.

‘Het gaat steeds minder over lijden en steeds meer over zelfbeschikking’, lees ik recentelijk in Medisch Contact over de huidige euthanasiepraktijk. Een zelfgekozen dood als vermeend recht en bekroning van onze autonomie als mens. Dat zou je op het eerste gezicht kunnen denken. Hoe autonoom is die keuze eigenlijk, vraag ik me af. Hoe welbewust en weldoordacht is een mens in staat om dergelijke existentiële keuzes te kunnen maken? Steeds vaker bekruipt me het gevoel dat angst als een niet zichtbare regisseur het levensverkeer aan het regelen is. En angst is een slechte raadgever, zoals u weet.

Dat had ook dr. Elisabeth Kübler-Ross als grande dame van de palliatieve zorg heel goed begrepen. Doodsangst in het centrum van de zorg. En dan niet alleen bij terminaal zieke patiënten maar juist bij zorgverleners. Zij zag haarscherp dat angst voor de dood bij zorgverleners afbreuk doet aan de kwaliteit van zorg voor patiënten in de laatste levensfase. Deze patiënten hadden recht op de kamer pal naast de zusterpost, zo was haar vooruitstrevende visie. En niet een kille kamer, ver weggestopt van het dagelijkse leven, met angst in voortdurende staat van paraatheid achter de gordijnen. Kübler-Ross wenste voor haar patiënten de cirkel van het leven. Het leven voluit leven en onafgemaakte zaken afronden temidden van onvoorwaardelijke liefde. Ze was dan ook geen voorstander van euthanasie.

Zelf ben ik er nog niet uit. Vooralsnog zou ik opteren voor ‘het uitleven’ van mijn leven. Het doorleven van alle fases al dan niet palliatief gesedeerd. Maar dat is ook een kwestie van een held op sokken, struisvogelpolitiek of het ontbreken van moed voor euthanasie. Ik ben dan ook in de naïeve veronderstelling dat ik nog uitzicht heb op vergezichten. Welke hoogstpersoonlijke overwegingen maakt u als het gaat over uw eigen levenseinde? In hoeverre staat onze niet zichtbare regisseur te souffleren in de coulissen en bent u zich daarvan bewust? En in hoeverre is dit script van uw laatste levensfase van invloed op de gesprekken over hetzelfde onderwerp met uw patiënten? Wat bespreekt u wel en wat niet? Het lopende KNMG-onderzoek ‘Hoe denken artsen over hun eigen levenseinde?’ beoogt deze intrigerende vragen te beantwoorden in de aanloop naar het congres ‘Niet alles wat kan, hoeft’ op 19 februari 2016.

Een zelfgekozen dood blijft een boeiend, maar ook weerbarstig thema. Alle aspecten dienen hierbij eerlijk aan bod te komen. Ook angst als niet zichtbare regisseur. Het bespreekbaar maken hiervan kan uw patiënten helpen bij fundamentele keuzes rondom het levenseinde. Het bewust zijn van uw eigen angsten geeft nog meer reliëf aan dit gesprek. Pas dan kan werkelijk richting worden gegeven aan zelfbeschikking en autonomie. Welbewust en weldoordacht.

De columns op deze pagina zijn geschreven op persoonlijke titel.

Giliam Kuijpers, directeur beleid KNMG
@Giliam_Kuijpers