Waanzin aan het einde van de aarde

Waanzin aan het einde van de aarde, Julian Sancton (vert. Frans Reusink). Hollands Diep, 445 blz., 24,99 euro.

bestellen

Op 23 augustus 1897, bij zonsondergang, verliet de driemaster de Belgica de haven van Oostende, met aan boord dertien Belgen, tien buitenlanders en twee katten. De tocht naar de Zuidpool was een ambitieus Belgisch project. Commandant Adrien de Gerlache en kapitein Georges Lecointe waren Belgen. De Amerikaanse scheepsarts Frederick Cook en de Noorse eerste stuurman Roald Amundsen waren echter degenen met werkelijke ervaring met riskante poolreizen.

Het beklemmende boek Waanzin aan het einde van de aarde van de Amerikaanse journalist Julian Sancton is gebaseerd op negen bewaarde dag- en logboeken én de boeken die een aantal bemanningsleden naderhand schreef. De grote held tijdens het jaar dat ze met het schip ingesloten waren in het pakijs van Antarctica is in de ogen van de schrijver, in navolging van Amundsen, dokter Cook. Deze man wist met zijn onverwoestbare optimisme het moreel van de bemanning hoog te houden in de donkere nacht van zeventig dagen, waarin de zon totaal afwezig was. Dat Cook later in de gevangenis terechtkwam wegens zwendel met olieaandelen maakt het verhaal niet minder interessant.

Gelukkig is ‘de ontdekkingsreis door de donkere Antarctische nacht’ minder noodlottig verlopen dan de titel doet vermoeden, dankzij het optreden van Cook, die een uitstekende remedie wist tegen scheurbuik en winterdepressie: rauw pinguïnvlees, minstens een uur per dag lopen om het schip, en een tijdlang naakt voor een groot vuur gaan zitten. Invoelend beschrijft de auteur de ziekte van luitenant Emile Danco, die stierf ten gevolge van een lekkende hartklep. De Noorse matroos Adam Tollefsen raakte als enige in een zware psychose, waarvan de gevolgen levenslang zichtbaar bleven. Hij sleet zijn dagen in een kolonie boerderijen voor psychiatrische patiënten in Noorwegen. Jammer genoeg werd juist zijn dagboek vernietigd door zijn scheepsmaten.

Waanzin aan het einde van de aarde leest als het verslag van een groepsproces dat af en toe gierend uit de hand loopt. Op zondag 5 november 1899 voer de Belgica na ruim twee jaar eindelijk de Schelde op.