Het mes ging erin. Bespiegelingen van een gevangenisarts

De titel van zijn boek Het mes ging erin ontleende de gepensioneerde Britse gevangenispsychiater Theodore Dalrymple (1949) aan het antwoord van veel gedetineerden op de vraag waarom ze een moord hebben gepleegd. Alsof het mes de hand van de persoon gestuurd had in plaats van andersom.

Het mes ging erin. Bespiegelingen van een gevangenisarts, Theodore Dalrymple, Nieuw Amsterdam, 285 blz., 22,99 euro.

Bestel direct

In het oog springt Dalrymples ergernis over alles wat er mis is, niet alleen in Britse gevangenissen maar ook in de psychiatrie, ‘met een stoet aan hulpverleners dat het aan tact ontbreekt en nauwelijks iets doet voor de patiënt’. Teleurstellend is daarbij zijn gebrek aan diepgang en psychiatrische uitleg, en problematisch zijn zwart-witdenken, met vergaande generalisaties: Ghanezen zijn altijd prima, net als gevangenisbewaarders en advocaten, maar aan psychiatrisch verpleegkundigen, ‘volgepompt met halfbakken theorieën die hun blik vertroebelen’ heb je volgens de schrijver niets.

Het boek barst uit zijn voegen dooranekdotes en sterke verhalen, zonder duidelijke lijn. Een enkel geval blijft je bij, zoals dat van de minzame zwarte vrouw die haar 15-jarige zoon halfblind had geslagen met een ijzeren staaf om de duivel uit hem te drijven. Ze leed aan godsdienstwaanzin.

Dalrymple grossiert wel in rake opmerkingen: ‘Overdadig vertoon van emotie geldt in de rechtszaal als bewijs dat er emotie is.’ En: ‘Gevangenen worden volwassen, de meesten van hen zeggen tegen hun veertigste de criminaliteit vaarwel, ongeacht wat er wel of niet voor hen gedaan wordt.’ Is dit defaitisme of realisme?

Voor kijken in de ziel moet je niet bij Dalrymple zijn, dan kun je beter terecht bij de fraaie documentaires van Louis Theroux over moordenaars die voor hun psychiatrische stoornis behandeld worden in Britse en Amerikaanse penitentiaire psychiatrische klinieken.

Hans van der Ploeg, psychiater