Healing power / Een bezeten land

Healing Power: nu in het Tropenmuseum.

Wat bepaalt dat in sommige tijden, situaties en culturen mensen aangetrokken worden tot alternatieve genezers? Het Tropen­museum wijdt daar een aardige tentoonstelling aan. Over Healing Power in verschillende culturen gaat het – waarbij je moet denken aan winti, sjamanisme, amuletten, klankschalen, voodoopriesters, ja zelfs aan een zestal ‘ritueel specialisten’ die werkzaam zijn in Nederland. Ook kunstenaars die ‘helende krachten’ verbeelden komen aan bod.

Een preciezer antwoord op de vraag biedt Een bezeten land van historicus Monica Black. Dat land is het naoorlogse West-Duitsland (over de DDR schrijft Black merkwaardigerwijs niet), waarvan de bevolking zeker tot in de jaren zestig gebukt ging onder een zwijgcultuur van schuldgevoel, zondebesef, onverwerkte oorlogstrauma’s, en onbestemd onbehagen: ‘een door demonen geplaagde natie’. Onder het gladde plaveisel van het Wirtschaftswunder borrelden allerlei spanningen uit het verleden, die de neiging hadden zich in ‘een spirituele context te openbaren’, met als gevolg een golf van vooral psychosomatisch te duiden ziekten. Mensen waren daarom op zoek naar genezing en verlossing, en vonden die bij een legertje gebedsgenezers, maar ook door landgenoten van hekserij te betichten. Belangrijkste figuur was ene Bruno Gröning, een reizende ‘Wunderdoktor’, die mensen genas van een veelheid aan kwalen en om wie een complete cultus groeide: hij wist jarenlang grote mensenmassa’s op de been te brengen.

Blacks fraaie studie is een ‘gelaagde’ geschiedenis, want niet alleen de oorlogservaringen waren debet aan de opkomst van deze alternatieve genezers. Ook de kritiek van artsen zelf op de ‘versteende wetenschap’ zonder menselijk gezicht die hun vak was geworden, bleek een voedingsbodem voor wat ook toen al een ‘holistische’ aanpak heette. Er waren zelfs artsen die vonden dat ‘lekenartsen’ mystieke, genezende talenten bezaten. Black weet bovendien dat de alternatieve beweging in Duitsland in goede historische aarde kon vallen, niet alleen vanwege een oeroude Blut und Boden-mythologie, maar ook dankzij de heersende cultuur van ‘kuren’. Haar boek is daarmee een inzichtelijke studie over de samenhang tussen kennis, autoriteit, vertrouwen en moraliteit. Een samenhang die je al lezend voelt ontstaan en die aan het denken zet over onze huidige tijd. 

Een bezeten land, Monica Black (vertaling: Frans Reusink), Hollands Diep, 415 blz., 28,99 euro.

Bestellen