De bange mens

De bange mens, Daan Heerma van Voss. Atlas Contact, 335 blz., 22,99 euro.

Bestellen

De historicus en schrijver Daan Heerma van Voss (1986) wilde met De bange mens, zijn boek over angst, ‘een nieuwe kaart tekenen die recht doet aan de uitgestrektheid van het fenomeen’. Nadat zijn vriendin hem verliet vanwege zijn afhankelijke gedrag, vertrok hij naar de Vallée de Misère (!), met twee koffers vol angstboeken.

Door te reizen, het lezen van brieven en gesprekken speurde hij bij zijn voorouders en ouders naar de wortels van zijn angst. Vooral het verhaal over zijn overgrootvader Jaap Kunst in Nederlands-Indië, die ’s morgens al last had van heftige angst, is ­interessant. In de familie van moederskant herkent de schrijver ‘een patroon van aan overmoed grenzende levenslust en diepe inzinkingen’, zonder de conclusie te trekken dat ze behept zijn met manisch-depressieve ziekte (bipolaire stoornis).

In zijn neiging alles angst te noemen slaat de schrijver de plank wel vaker mis, zoals in het geval van Ernst Wagner die in de nacht van 3 op 4 september 1913 zijn vrouw en kinderen in hun slaap gruwelijk vermoordde en de volgende nacht elders vier huizen in brand stak waarbij hij acht mannen die naar buiten renden met pistoolschoten om het leven bracht. Wagner liep al twaalf jaar met waanideeën rond ­zonder dat iemand het wist. In plaats van sociale angst, zoals de auteur beweert, was sprake van een waanstoornis met paranoïde betrekkingsideeën.

Veel heeft de schrijver afgekeken van de Amerikaanse journalist Scott Stossel die in Mijn tijdperk van de angst (2014) openhartig én overtuigend over zijn angst ­vertelde. Stossels boek is uitstekend geannoteerd en veel beter. In het hoofdstuk ‘De pillen van Pepijn’ grossiert Heerma van Voss in onjuistheden over (bijwerkingen van) medicatie. 

Er is ook een ­bijbehorende vijfdelige podcast met onder meer: de psychiaters Nelleke Nicolai, Jan Swinkels en Gerrit Glas: vpro.nl/deangstpodcast.