Boeken en films & zo
Jan Bonte
1 minuut leestijd
boek

Cognitive Errors and Diagnostic Mistakes

Voetangels en valkuilen

7 reacties
Cognitive Errors and Diagnostic Mistakes, Jonathan Howard, Springer, 588 blz., 57 euro.

Bestel direct

Na zeventien jaar in de geneeskunde te hebben rondgedwaald en zeer regelmatig te zijn verdwaald, las ik onlangs Cognitive Errors and Diagnostic Mistakes.

Alles wat ik de afgelopen zeventien jaar niet heb begrepen, niet heb gezien, heb genegeerd, waar ik rakelings langs de klippen ben gezeild zonder het te weten en wat ik ronduit fout heb gedaan, staat erin. Met vallen en opstaan heb ik geleerd dat geneeskunde geen wetenschap is, maar een ambacht waarin wetenschap slechts een van de vele gebruikte gereedschappen is. Het boek is verplichte kost voor iedere arts – van de geneeskundestudent, nog voordat het medisch gilde hem of haar heeft geboetseerd tot basisarts, tot de meest ervaren, oude rot. Zelfs na het lezen betrap ik me er nog regelmatig op dat ik weer eens in de talrijke cognitieve valkuilen val of met mijn voet weer eens vastzit in een van de vele voetangels. Een absolute aanrader!

Media en cultuur boek
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Enes

    algemeen betweter, Rotterdam

    "Een atypische presentatie van een veel voorkomende aandoening is waarschijnlijker dan een typische presentatie van een zeldzame aandoening". Dit is wel een "ace to keep"!
    Eens over huisartsgeneeskunde. Supermoeilijk vak. Ik stel me het diagnostisch...e paradigma in de eerste lijn voor als: (a priori kans) x (likelihood ratio na klinische test). Als huisarts moet je dus èn verstand hebben van achtergrondincidenties èn je tests zeer betrouwbaar kunnen inzetten en interpreteren. Wat een verschil met voorgesorteerde patienten op specialistenpoli's met gebaande diagnostische paden zoals hoofdpijnpoli, snotterpoli, eczeempoli etc. Er mag best meer geinvesteerd worden in huisartsen. Helaas worden huisartsen steeds meer gezien als een bezuinigingsmethode en barriere voor de 2e lijnszorg. Ik denk dat sommige huisartsen afstappen van het geneeskundige proces waarin diagnose en behandeling centraal staan. Doordat ze overspoeld worden door selflimitting en non-medische problematiek blijven ze in een triagemodus steken en wegen de administratieve, maatschappelijke en psychologische zaken zwaarder.Diagnostiek wordt dan niet meer als corebusiness gezien en raakt op de achtergrond. Eenzelfde proces vindt plaats in de 2e lijn, zij het dat hier hele andere krachten goede diagnostiek verdringen.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Algemeen Betweter aan Algemeen Betweter Enes - Deel 2:

    Ik verwijs je ook nog maar even naar de blog van Marieke Dijkzeul, mijns inziens een prachtig voorbeeld van het type I denken, het gebruik maken van heuristiek, het diagnosticeren op basis va...n patroonherkenning, de "quick and dirty" manier van diagnosticeren.

    Huisartsen maken hier heel vaak en dankbaar gebruik van, simpelweg omdat het snel gaat en vaak de juiste diagnose oplevert. Als de huisarts in 10 minuten voor elke patiënt het type 2 denken moet gaan toepassen, is de huisartspraktijk letterlijk te klein. Maar zoals ze al schrijft, het gaat niet altijd goed.

    https://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/hoe-moeilijk-kan-t-zijn-best-moeilijk.htm

    De kunst, èn de grootste moeilijkheid, is weten wanneer je het met heuristiek afkunt of juist gebruik moet maken van het meer bewuste type 2 denken, waarbij je stil moet staan bij alle diagnostische mogelijkheden. Voor een huisarts nog veel moeilijker dan voor mij als medisch specialist, omdat per definitie het aantal diagnostische mogelijkheden veel groter is, en het vakgebied veel groter. En zeker bij de ervaren, gedreven en betrokken huisartsen gaat het eigenlijk verbazingwekkend vaak goed. De huisartsen benoemen dit vaak als een "niet-pluis" gevoel, ofwel intuïtie als kenmerk van gestolde ervaring... Maar die term doet geen recht aan de complexiteit van het diagnosticeren.

    De conclusie van haar is dan ook juist. Soms is het best moeilijk! En dan maak ik meteen maar even misbruik van de situatie om te zeggen dat dit een goede reden is om de huisartsgeneeskunde niet de kortste opleiding tot medisch specialist te maken, maar de langste. Alleen al om de kans te krijgen om de bitter noodzakelijke kennis en ervaring op te kunnen doen. En eigenlijk zouden juist voor de huisartsgeneeskunde de meest strenge toelatingseisen moeten gelden, zodat alleen de meest gedreven, de meest betrokken en de meest wijze mensen huisarts zouden kunnen worden.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Algemeen Betweter Bonte aan Algemeen Betweter Enes:

    Ik zou het werkelijk niet weten. Onderzoek naar de rol van cognitieve strategieën en psychologische factoren bij het bedrijven van diagnostiek is er nauwelijks en ik heb sterk de indruk dat er o...ok nauwelijks aandacht aan wordt besteed in de opleiding. Als ik eens wat termen laat vallen over de diverse vormen van 'cognitieve bias" ten overstaan van A(N)IOS of co-assistenten kijken ze me niet zelden wazig aan.

    Bij een calamiteit over een patient die overleed in een status epilepticus kregen we van de NVIC en de NVN twee afgevaardigden toegewezen die de zaak moesten onderzoeken. Aan zelfingenomenheid, arrogantie en bevooroordeeldheid geen gebrek, maar ik heb ze tijdens hun inquisitie en ook in hun rapport niet betrapt op enige kennis van fenomenen als 'outcome bias', 'bystander bias' of 'hindsight bias'. En dat terwijl dit toch de meest bekende fenomenen zijn. Ook in dit opzicht ziet het er dus niet zo gunstig uit.

    Voor mezelf, ik vlieg af en toe nog de bocht uit op basis van het type I denken (zie ook "Thinking Fast en Slow" van Hahneman) het heuristische denken, het diagnosticeren op basis van patroonherkenning, ook wel de "quick and dirty way" van diagnosticeren.

    Verder ben ik er door schade en schande achter gekomen dat veel lezen je ook niet altijd helpt. Veel casuistiek wordt gepubliceerd omdat het bijzonder en zeldzaam is. Het veelvoorkomende en banale verschijnt niet vaak in tijdschriften, maar dat is nu eenmaal wel wat het meeste voorkomt. De vuistregel kreeg ik al vroeg mee van Gosse de Jong, een van de weinige mensen die de titels opleider ook echt verdiende en naleefde: "Als er buiten hoefgetrappel klinkt dan zal het wel een paard zijn, en geen zebra". Een andere goede vuistregel is: "Een atypische presentatie van een veel voorkomende aandoening is waarschijnlijker dan een typische presentatie van een zeldzame aandoening".

    Nou ja... Al doende leert men...

  • Myti van Staveren

    Arts (niet meer praktiserend), volop bezig met onderzoek naar de soms invaliderende, soms ook blijvende bijwerkingen van de fluorchinolone antibiotica. , Amsterdam

    @Jan Bonte.
    Bedankt voor uw reactie. Ik ken Jo Marchant "persoonlijk" nadat ze mij urenlang interviewde over die "fluoroquinolones". Jo is wars van dikdoenerij, ze is "gewoon" heel erg intelligent. Dit staat los van haar titels. Die ze natuurlijk ...wel vermeldt. Ik bewonder haar erg om haar intelligentie.
    Ik ben het met u eens dat titels helemaal niets zeggen. Ik ken domme professoren en heel slimme stukadoors.
    Overigens is stuken heel erg moeilijk. Ik kan zelf voor geen meter stuken (letterlijk).

    Het probleem van stapels boeken speelt hier ook, alleen niet virtueel, bij mij vallen de stapels nog gewoon ouderwets om.
    Het onderwerp " Cognitive Errors and Diagnostic Mistakes" zou inderdaad verplichte kost moeten zijn voor artsen en studenten. Ik ga het zeker lezen, zodra ook ik de tijd kan vinden.

    Boekentips ben ik dol op. Blijf ze vooral geven!

    Ik zie dat ik nog twee boeken lijfelijk in de kast heb staan. Die ik wel wil tippen, ze staan niet voor niets nog steeds in mijn kast. Ze zijn alleen of niet meer te krijgen of alleen tweede hands, want van lang geleden.

    1. Sick Doctors. Edited by Raymond Greene. Over 44 artsen met 44 verschillende diagnoses en ziektebeelden, die zelf “angstvallig” mee-dokteren en mee-denken. (1971 hardcover)
    https://www.abebooks.co.uk/9780433126027/Sick-Doctors-Heinemann-health-books-0433126027/plp


    2. Heelmeesters. Marjo van Soest (redacteur/interviewer). Medici over zichzelf en hun vak. Nijgh& van Ditmar. 1992 (paperback)
    https://www.bol.com/nl/p/heelmeesters/1001004001531622/

    Wie weet spreken wij elkaar nog eens in een virtuele (?) boekenclub.

    Groetend, Myti van Staveren.

  • Enes

    algemeen betweter, Rotterdam

    Beste collega Bonte,

    Wat zijn volgens u de belangrijkste (met grootste impact dan wel frequentie) cognitieve fouten (top 3 eventueel) in het diagnostisch proces, specifiek binnen neurologie of juist geneeskundebreed maar wel binnen Nederland?

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Van Staveren: Het staat nu op mijn lijst, maar zoals ik wel vaker heb gezegd, niet alles wat als "wetenschap" wordt verkocht, is daarmee ook echt wetenschap. En het onderwerp dat u aansnijdt is bij uitstek een gebied vol met landmijnen, voetangels e...n valkuilen. Heel veel valkuilen... En vele mensen komen daar nooit meer uit.

    Een 2e probleem is dat mijn (digitale) stapel boeken die ik nog wel lezen exponentieel groeit en het aantal boeken dat ik gelezen heb slechts lineair. Ik weet nu al, zelfs als onze Lieve Heer, het (nood)lot of Vrouwe Fortuna mij alle gunstig gezind zijn qua levensverwachting, dat ik veel te veel tijd te kort kom om alles te lezen wat ik zou willen lezen. Maar ik vrees dat er wel meer mensen zijn met dit probleem.

    En dan nog een laatste opmerking over titels als PhD, professor en dergelijke... Of wat te denken van MBA. Ik heb helaas wel eens de indruk hoe meer titels er voor en achter de naam staan, hoe minder sympathiek ik deze mensen vind, en vooral ook dat ik regelmatig de indruk heb dat wijsheid, inzicht en bescheidenheid niet hun sterkste eigenschappen zijn. Vaak lijken de hoeveel titels meer een goed maat voor de grootte van het ego.

    Ik heb het formeel qua judoka nooit verder geschopt dan de 1e Kyu (bruine band). Vergeleken met mensen als Mark Huizinga was ook niet meer dan een goedwillende amateur, met te weinig talent, te weinig winnaarsmentaliteit en te weinig doorzettingsvermogen.

    En toch heb ik met mijn eerste Kyu heel wat mensen met de 1e of 2e dan (zwarte band) relatief eenvoudig en vlotjes op hun rug gelegd. Toen ik het daar met Anton Geeskink over had, een nuchtere Utrechter die met zijn beide nogal grote voeten stevig op de grond stond, begon hij te lachen en leerde mij de eerste belangrijke les die ik nooit meer ben vergeten:

    "Jan, de kracht zit in het mannetje, en niet in het bandje dat hij draagt". Dat schiet mij altijd weer te binnen als ik iemand zie die meer lucht dan wijsheid verplaatst...

  • Myti van Staveren

    Arts (niet meer praktiserend), volop bezig met onderzoek naar de soms invaliderende, soms ook blijvende bijwerkingen van de fluorchinolone antibiotica. , Amsterdam

    @ Jan Bonte: Ik ga het boek zeker lezen. Al denk ik dat ik al veel weet. Bedankt voor de tip!
    Leestip van mij : "Mind over Body" Boek van: Jo Marchant, PhD:
    An award-winning science journalist, bestselling author and speaker." Ze heeft veel prijze...n gewonnen in Amerika met dit boek. Ze schrijft ook artikelen en geeft veel lezingen.
    Ze is dus wetenschapsjournalist. Afgestudeerd/gepromoveerd in... "PhD in Genetics and Medical Microbiology from St Bartholomew’s Hospital Medical College in London, and an MSc in Science Communication from Imperial College London" Linkedin:
    https://www.linkedin.com/in/jo-marchant-b1604611/?originalSubdomain=uk

    Jo schreef een stuk in de Lancet. Maart 2018. Over de #fluoroquinolones. Titel: "WHEN ANTIBIOTICS TURN TOXIC" Over die fluor chninolonen waar ik als sinds 2014 onderzoek naar doe.

    TIP: Lees haar én het artikel in Nature ook!

    Groetend, Myti (Miriam) van Staveren


 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.