Meer over tropengeneeskunde

‘Hopelijk kun je goede dingen doen daar.’ ‘Wat dapper dat je gaat.’ Slechts twee van de goedbedoelde opmerkingen toen ik samen met mijn gezin naar Malawi vertrok.

De ervaring die tropenartsen opdoen in het buitenland, is waardevol en relevant voor de Nederlandse gezondheidszorg. Maar hoe kun je deze kennis en ervaring op een gestructureerde manier overdragen? Een nieuwe organisatie Kennis Connectors Global Health is vorig jaar opgericht om daar vorm aan te geven.

Nick Steenbergen besluit zijn coschappen op Curaçao te doen. Het zonovergoten leven daar verloopt fragmentarisch, hoppend van specialisme naar specialisme (‘ieder deed zijn ding’), en van liefjes naar liefdes, in meervoud.

Een veelbelovend vaccin. Dat moet de conclusie zijn nadat 450 kinderen van 5-17 maanden waren ingeënt met een nieuw malariavaccin: het bleek in 77 procent van de gevallen effectief in het voorkomen van malaria in de loop van een jaar. In een preprint voor The Lancet maken Mehreen Datoo e.a de uitkomsten van dit onderzoek, uitgevoerd in Burkina Faso, wereldkundig.

Voor de meeste van de 110 landen waarin lepra voorkomt, kan in vijf jaar het aantal nieuwe gevallen met de helft omlaag als ongeveer 21 miljoen mensen preventief worden behandeld. Op de veel langere termijn kan het aantal nieuwe patiënten wereldwijd zelfs met maar liefst 90 procent omlaag. Maar dan hebben we het over een tijdsbestek van 22 jaar waarin ruim 40 miljoen mensen een preventieve behandeling krijgen.

Nog maar net geland op Nederlandse bodem en nog niet geheel geacclimatiseerd schuift tropenarts Jamilah Sherally bij KoffieCo aan in de studio. Zij spreken haar over haar specialisme als arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde (AIGT).

De hartverscheurende taferelen waarbij tijdens de coronacrisis mensen stierven in verpleeghuizen zonder hun naasten om zich heen, brachten bij Nicoline Nolet de wrange herinnering aan haar vorig jaar aan lassakoorts overleden broer scherper dan ooit naar boven.

In de armere delen van de wereld kan de komende vijf jaar de sterfte door hiv, tbc en malaria stijgen met respectievelijk 10, 20 en 36 procent doordat de covid-19-pandemie de lokale, vaak uiterst fragiele zorgsystemen ernstig verzwakt. Tot die verontrustende slotsom komen Alexandra Hogan e.a. op basis van een modelmatige doorrekening in The Lancet Global Health.

Twee kandidaatvaccins tegen malaria, op basis van een genetisch verzwakte malariaparasiet, blijken veilig en roepen een afweerreactie op.

In Nederland stijgt de behoefte aan dokters met een internationale blik op gezondheidszorg, mede door toegenomen migratie en globalisering. Een mooi voorbeeld zag ik bij een bevriend collega die als huisarts diensten doet op de Kruispost in Amsterdam, waar patiënten zonder zorgverzekering en/of verblijfsvergunning terechtkunnen.

Een erkenning van het belang van de opleiding tot arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde (AIGT). Zo noemt voorzitter Caroline Telkamp van de vereniging voor AIGT-aiossen het feit dat de Tweede Kamer deze week meer geld voor deze opleiding afdwong.

Over dertig jaar kan malaria de wereld uit zijn. Zo luidt de conclusie van 41 deskundigen – artsen, biomedici, economen, beleidsmakers – die tezamen ‘The Lancet Commission on malaria eradication’ vormen en die deze week in The Lancet rapporteren over hoe de bestrijding van de ziekte ervoor staat.

De malariaparasiet Plasmodium falciparum wordt steeds resistenter tegen de reguliere malariabehandeling in delen van Zuidoost-Azië. Dit is zo alarmerend dat Rob van der Pluijm e.a. de voorlopige resultaten van hun nog lopende onderzoek al op 22 juli hebben gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases.

Zelfde leeftijd, zelfde lach en misschien houdt hij wel net zo van Messi en anders vast van Ronaldo. Ik kan het hem alleen niet vragen en zo is dit vreemd genoeg een nieuwe en diepere confrontatie dan het hiervoor altijd al was.

Hoewel iedereen het eens is over nut en noodzaak van de arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde ontbreekt structurele financiering om ze op te leiden. Dat is een beschaafd land onwaardig.

Het VUmc en AMC vinden dat de opleiding ‘arts internationale gezondheidszorg en tropenkunde’ (AIGT), de vroegere tropenarts, moet worden behouden en gefinancierd door het ministerie van VWS.

Medisch antropoloog Judith van de Kamp promoveerde op onderzoek in een Kameroens ziekenhuis naar machtsverhoudingen tussen de lokale staf en hun – telkens weer andere – westerse collega’s.

De KNMG, het Koninklijk Instituut voor de Tropen en ziekenhuizen pleiten voor het behoud van de arts internationale gezondheidszorg en tropenkunde (AIGT, voorheen tropenarts). Omdat structurele financiering uitblijft, is de opleiding op een aantal plekken verdwenen.

Sterfte rond de bevalling gebeurt nog erg vaak in Ethiopië. Vooral omdat zwangere vrouwen de afstand naar het ziekenhuis, letterlijke en figuurlijk, groot vinden. Een maternity waiting home, een tijdelijke woonvoorziening naast het ziekenhuis, moet de drempel verlagen.

De rol van de tropenarts, pardon, arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde, verandert. In de opleiding al is er meer aandacht voor publieke gezondheidszorg en managementvaardigheden. De belangstelling voor het vak blijft groot, zegt opleider Barend Gerretsen.

Het besluit van president Trump om de financiële steun aan internationale organisaties die abortus steunen stop te zetten, is levensgevaarlijk voor miljoenen vrouwen op de wereld. Dat zegt Bert van Enter, vanuit zijn werk als arts voor vluchtelingen en migranten op de Thais-Birmese grens.

De opleiding Arts Internationale Gezondheidszorg en Tropengeneeskunde is een vervolgopleiding voor basisartsen die zich specialiseren in de internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde.

Als tropenarts krijg je te maken met een zeer diverse patiëntengroep en verschillende ziektebeelden. Dan zijn er nog de culturele verschillen waar je rekening mee moet houden.

"Een blinde patiënt met lepra herkende mijn vader aan zijn stem en vertelde dat hij hem zo dierbaar was. Mijn vader had destijds een prothese voor hem geregeld, zodat hij kon lopen. Dat was het moment waarop ik besloot dat ik dokter wilde worden."

Nu ‘de beschaving’ oprukt in de binnenlanden van Congo kruisen mens en dier vaker elkaars pad. Dat loopt niet altijd goed af, zo ziet tropenarts Marianne Reimert in haar ziekenhuis.