De ik-figuur in Kafka is dood van de Nederlandse (in Finland werkzame) arts Thijs Feuth gaat na het overlijden van zijn hond Kafka op diens matje liggen en gaat zich vervolgens steeds meer als hond gedragen en hond voelen. De hond is overigens niet genoemd naar de schrijver die Gregor Samsa in een kever liet veranderen, maar naar het geluid van zijn blaf.
Als ze ‘een jaar of zes’ is, hoort Jorie Horsthuis van haar moeder dat ze een tweelingzusje heeft. Doodgeboren en vervolgens min of meer doodgezwegen, want haar ouders praten er zelden over. ‘Als we het erover hebben (...) praten we niet over “haar” maar over “het”, niet over “dood” maar over “dat ene verdrietige”.’
Arts en schrijver Ivan Wolffers (1948) leeft al jarenlang met prostaatkanker. Hij schreef er als columnist over in dit blad. In Het leven, het leven bundelde hij een reeks bespiegelingen die soms direct maar vaker indirect zijn ingegeven door die conditie. Zo stelt hij vast dat hij eigenlijk ‘helemaal niet meer bezig (is) met schrijven over de dood, maar over het leven’.
De derde in het Nederlands vertaalde roman van de Hongaar László Krasznahorkai (1954) Baron Wenckheim keert terug draait vooral om de ‘baron’ uit de titel, een non-valeur uit een rijk geslacht die vanwege grote gokschulden Argentinië is ontvlucht en terugkeert naar zijn vertrouwde vaderland.
Kunstenaar en schrijver Sytske van Koeveringe (1988) houdt een lacharchief bij. Ze combineert haar observaties over lachen, met dagboekfragmenten over het krijgen van borstkanker.
Niet alleen in de echte wereld wordt uitgebreid gereflecteerd op het coronavirus; ook in fictie dook het thema algauw op. Sarah Sluimers novelle De Stilte verhaalt over de wereld een twintigtal jaren na de lockdown, hier de Stilte genoemd.
De nobele autist is één lange brief van Romana Vrede aan haar autistische en verstandelijk beperkte zoon Charlie – wat zal er van hem worden, als zij er niet meer is? Wie is hij en wat heeft ze van hem geleerd?
Farmacoloog Piet Pijper moet blijkens zijn omvangrijke Schatgravers en Scheppers – ondertitel: Verhalen over de ontdekkers en makers van onze geneesmiddelen – een welhaast encyclopedische kennis hebben van (de geschiedenis van) zijn vakgebied.
Bèta is een virus, komt uit Azië, is zeer besmettelijk en een mondiaal probleem. Het lijkt covid-19 wel, en daarom is de thriller Bèta, die Tomas Ross in 1987 schreef, herdrukt.
De Vlaamse krant De Standaard vroeg 119 schrijvers naar hun kijk op het levenseinde. De neerslag daarvan is nu te vinden in Het einde en hoe het te overleven.
Voor zij die lijden ontstond uit diepe verontwaardiging over het tien jaar slepende, dramatische ‘euthanasieproces’ tegen drie artsen wegens ‘vergiftiging’ van psychiatrisch patiënte Tine Nys; eerder dit jaar kwam het tot vrijspraak (haar moeder kreeg op de dag van de uitspraak een hartstilstand en overleed kort hierna).
Gepersonaliseerde medische zorg is een staalkaart van ideeën, theoretische concepten en vooral praktische voorbeelden van de manier waarop een ‘gepersonaliseerde zorgpraktijk’ gestalte kan krijgen.
‘Een oude manier om een nachtmerrie te verjagen is hem hardop in het gat van de wc te vertellen en dan door te trekken’, aldus de zonderlinge zestiger Janina Duszjenko in Jaag je ploeg over de botten van de dode van Olga Tokarczuk.
Twee historische romans waarin blindheid een prominente rol speelt, maar van volstrekt verschillende signatuur.
Filosoof Wouter Oudemans (1951) schopt in Moeder Natuur – De plaats van de mens in de kosmos tegen heel wat heilige huisjes. Moeder Natuur is groot, ongenaakbaar en vrijgevig, maar vooral ook onverschillig, zonder zorg voor haar nakomelingen.
Hoe huidkanker te onderscheiden van goedaardige huidafwijkingen? Voor de huisarts niet altijd een sinecure.
Vijftiger Michael Reed doceert aan een universiteit waaraan een revalidatiekliniek is verbonden waar de mensen ‘strompelden of schuifelden, open overschoenen en pyjama’s droegen onder de overjassen en eenvoudige bewegingen oefenden met gerevalideerde hoofden’. Hij doet wat kleine werkgroepen en voert, naar eigen zeggen, niets uit.
Voor haar podcastreeks Hoe de ggz verandert interviewde dr. Carlijn Welten, kinder- en jeugdpsychiater i.o., hoogleraren, ervaringsdeskundigen en onderzoekers over hoe de ggz moet en kan veranderen. Floortje Scheepers, hoogleraar innovatie ggz, is daarbij haar supervisor en in zekere zin de rode draad in de podcasts.
De onafhankelijkheid en kwaliteit van onderzoek en onderwijs staan onder druk door structurele onderfinanciering van de universiteit. Overvolle collegezalen, onvoldoende begeleidingstijd voor studenten, en overwerkte wetenschappers zijn het resultaat.
‘Haar naam was Magda. Niemand zal ooit weten wie haar heeft vermoord. Ik was het niet. Hier is haar lichaam.’ Met deze woorden begint De dood in haar handen van Ottessa Moshfegh.
‘Ik weet niet welke substantie mijn ouders bevatten’, schrijft Claudia Durastanti in De vreemdelinge. ‘Ik weet wel dat ik die niet heb.’ In haar roman verhaalt ze over het leven van en met haar vader en moeder, beiden doof, excentriek en met heel wat ‘grilligheden’: ‘Overdag bouwde mijn vader flats, ’s nachts sloopte hij huwelijken,’ ’Doen alsof’ was in de familie van haar moeder ‘heel normaal: ondanks haar doofheid gaf haar broer Arturo haar elk jaar een walkman’.
In kort bestek weergeven welk omvangrijk terrein het compleet vernieuwde Leerboek ethiek in de gezondheidszorg omvat is ondoenlijk. Uiteraard gaat het over de (filosofische) grondslagen van de medische ethiek, en over alle aspecten van de zorg (keuzes maken, medicalisering, professionaliteit, technologie, preventie en wat dies meer zij) waarop ethiek betrekking heeft.
De Zweedse arts-epidemioloog Hans Rosling werd wereldberoemd met zijn tegendraadse blik op de staat van de wereld en de volksgezondheid. Zijn bestseller Feitenkennis verscheen na zijn dood (2017). Maar hij had nog meer te vertellen. Zijn eveneens postuum uitgebrachte Mijn kijk op de wereld gaat over de mensen en ontmoetingen die hem vormden.
Aandacht voor dementie in de media en in boekvorm is er volop – als het niet zo oneerbiedig zou klinken zou je het bijna een ‘markt’ kunnen noemen. Een paar tips uit het veelkleurige aanbod aan fictie en non-fictie.
‘Beste dokter, als de engelen en de heiligen allemaal slapen, staat u me dan bij! U hebt het machtigste tovermiddel van de wereld en u weet alles.’ Aan het woord is een naamloos klein kind dat vanwege een oogprobleem in een ziekenhuis is opgenomen.
