Meer over boek

De novelle behoort tot de canon van boeken die elke zorgverlener eigenlijk een keer zou moeten lezen: Lev Tolstoj’s De dood van Ivan Iljitsj uit 1886. Recent verscheen een nieuwe vertaling door de vermaarde Hans Boland, met een goede inleiding van Bas Heijne. En die vertaling is echt ‘anders’, zelfs de titel, die luidt nu: De dood van een rechter.

Wie ‘zingeving’ invoert in de zoekmachine van Medisch Contact krijgt 464 resultaten, want jazeker, het is een issue onder dokters, en dus onder hun patiënten. Geen wonder ook: volgens de fameuze neuroloog en psychiater Viktor Frankl (1905-1997) hebben mensen met concrete zingevingsdoelen, zeker als ze die tot een coherent levensverhaal weten te integreren, meer kans op een langer en gezonder leven.

Arts, filosoof en oud-MC-columnist Bert Keizer houdt zich vermoedelijk al een beroepsleven lang bezig met het probleem van lichaam en geest. Eerder schreef hij daarover een essay in boekvorm, Waar blijft de ziel?. Nu gaat hij met Het raadsel van de geest naar eigen zeggen ‘breder en dieper in op het geest-lichaam­probleem – zowel de theorie als de geschiedenis ervan’.

Paul van Alphen verzamelt postzegels. Preciezer: hij is een ‘thematisch filatelist’. Zijn thema: psychiatrie. Niet zo vreemd, want dat is zijn professie. In Psychiatrie op klein formaat, dat in eigen beheer is uitgegeven, presenteert Van Alphen een beknopte geschiedenis van de psychiatrie aan de hand van door hem verzamelde postzegels, gevolgd door enkele veelvoorkomende ziektebeelden met afbeeldingen van bekende patiënten op de postzegels.

In de inleiding bij haar nieuwe boek Kunnen eierstokken echt rammelen? schrijft gynaecoloog Mieke Kerkhof dat ze een missie heeft: antwoorden geven op veelgestelde vragen van haar patiënten. Ze verzamelde er ruim tachtig, vaak leuke en grappige zoals: ‘Is een concert van Frans Bauer schadelijk voor de foetus?’ Of: ‘Mag een hoogzwangere vrouw stofzuigen?’, maar er zijn ook vragen en antwoorden bij die de groeiende, zich via sociale media en internet als een olievlek verspreidende, misinformatie over zwangerschap en bevallen moeten tegengaan.

In gesprek over het leven en het einde gaat over palliatieve zorg. Over het begin van de palliatieve fase (wanneer begint die eigenlijk?), over samen beslissen, kwaliteit van leven – kortweg: over de onderwerpen die worden omschreven in het Kwaliteitskader Palliatieve zorg.

Wie zich niet gehoord voelt – of niet gehoord wordt – en daar niet in berust, loopt het risico als drammerig te worden ervaren. Dat euvel doet zich ook voor in Landziek, waarin voormalig rijksambtenaar Mariëlle Selser verhaalt over haar eigen ziektegeschiedenis met ME/CVS én over hoe de medische wereld zich de afgelopen decennia tot deze ziekte heeft verhouden.

Het Platform Zó werkt de zorg lanceerde een nieuw uitgave in een reeks waarin eerder handzame boekjes verschenen over onder meer publieke gezondheidszorg, ggz, geneesmiddelen, ouderenzorg en huisartsenzorg: Zó werkt gegevens delen in de zorg.

Paul Auster, Amerikaanse schrijver met een imposant oeuvre, voelt de tand des tijds knagen. Niet zo verwonderlijk dus dat zijn laatste roman daarover gaat. De hoofdpersoon, Sy Baumgartner, is emeritus hoogleraar filosofie. Hij is nog steeds actief, schrijft boeken, maar zijn leven wordt overschaduwd door de dood van zijn vrouw Anne na een ongeluk, nu tien jaar geleden.

Moedermelk, het elixer dat het leven overdraagt aan een volgende generatie, is de rode draad in de gelijknamige, beklemmende roman over drie naamloze vrouwen in Letland. Letterlijk en figuurlijk: sterren staan als melkdruppels aan de hemel.

Je zou kunnen zeggen dat Het hele dorp wist het een must-read is voor mensen die met kinderen werken. Voor mensen die kinderen hebben. Of eigenlijk, misschien gewoon… het hele dorp? De belangrijkste boodschap is dat we allemaal, echt allemaal een rol spelen als het om kindermisbruik gaat. Als groep en als individu. Niets doen, weg­kijken, roddelen: wat de omstanders doen en niet doen blijkt een enorme impact te hebben op hoe het betreffende kind zijn of haar verdere leven tegemoet treedt.

Volgens de aan Harvard verbonden Amerikaanse neurowetenschapper en psychiater Christopher Palmer zijn alle psychische aandoeningen het resultaat van stofwisselingsstoornissen in onze hersenen. Die vondst kwam hij naar eigen zeggen op het spoor na een kwart­eeuw vruchteloos onderzoek te hebben gedaan, toen hij in 2016 een patiënt met een schizoaffectieve stoornis hielp met afvallen.

Twintig mensen met kanker vertellen over hun leven met kanker, emeritus hoogleraar medische psychologie Ad Kaptein hoorde hen aan en tekende hun verhalen op.

Jodie is een late dertiger als ze haar oudere geliefde Daniel (ook wel Daan of Danielle) de Koster (ook wel Daniel de Kenau) plotseling verliest. In Leer me alles wat je weet, de nieuwe roman van Hanna Bervoets, reconstrueert Jodie twee jaar na haar dood het leven van Daniel.

Net als in de nieuwe roman van Hanna Bervoets geeft ook psycholoog Mariel den Engelsman podium aan medische thematiek met een geëmancipeerde invalshoek. In haar – al wat langer geleden verschenen – Het gaat wel weer over doet ze op persoonlijke wijze verslag van het jaar waarin ze de diagnose endometriose kreeg, en daarvoor werd behandeld.

Hij kreeg het idee tijdens zijn jarenlange begeleiding van coassistenten, als opleider van huisartsen en als huisartsdocent: een boek met 50-ongevraagde adviezen voor jonge dokters. David Bentz van den Berg is zelf inmiddels niet meer actief als huisarts, maar dat boek is er nu.

‘In de geschiedenis van de psychiatrie verandert er van alles, is er een voortdurende opeenvolging van geprefereerde behandelmethoden, maar onveranderlijk is de dominante aanwezigheid van dwang’, schrijft Koos Neuvel in De dwangbuis.

Met het lijvige, goed gedocumenteerde Corpus vertelt Lewis Dartnell hoe de fysiologie, of beter: de biomedische en neurocognitieve opmaak van de mens, de geschiedenis heeft bepaald. Hij legt uit hoe natuurlijke selectie, genetische defecten en ziekten daarbij een cruciale rol hebben gespeeld.

De zwarte hond is de semiautobiografische weergave van de enorme impact die een depressie heeft, niet alleen op de persoon met depressie zelf, maar ook op diens omgeving. Op invoelbare wijze beschrijft Tijn Sillevis het leven van Noor en Tom en hun volwassen zoons Lars en Thijs, vanaf het moment dat Thijs zijn ouders het filmpje De zwarte hond die depressie heet (vindbaar op YouTube) laat zien en vertelt dat dit over hem gaat.

Prominent in de Volkskrant van 6 januari: Herman Koch heeft ongeneeslijke prostaatkanker. Zijn boek Ga je erover schrijven? lag dezelfde dag in de winkel. Maar na lezing blijkt: het gaat eigenlijk nauwelijks over zijn ziekte. Die is voor Koch eerder aanleiding om verhalen uit zijn verleden te vertellen, doorspekt met levenswijsheden.

'Ethiek voor artsen arbeid en gezondheid' is een degelijke inleiding in de beroepsethiek als zodanig, en in de ethiek toegespitst op het terrein van arbeid en gezondheid. Haast als vanzelf is het daarmee ook een beknopte geschiedenis van de sociale geneeskunde, gecentreerd rond erflaters en aartsvaders als de negentiende-eeuwers Louis-René Villermé en Rudolf Virchow, door de auteurs omschreven als ‘architecten in de geschiedenis van de moderne, menselijke beschaving’.

Een jonge vrouw die voortdurend zegt dat ze de kleindochter van koningin Beatrix is, een man die geregeld de duivel ziet of een bejaarde man die almaar denkt dat zijn vrouw door iemand anders is vervangen: ze hebben alle drie last van een waanstoornis, al dan niet in het kader van schizofrenie. In de zeventiende eeuw hadden ze daar één term voor: melancholie, eeuwenlang de parapluterm voor bijna alle psychiatrische ziekte­beelden.

‘De rest van het land smeet al eeuwen geleden juichend de mondkapjes bij het vuilnis, maar wij zitten nog steeds thuis te wachten op het einde van de pandemie.’ Wij, dat zijn ‘de achterblijvers’, zoals Anne Vroegindeweij hen noemt in haar gelijknamige boek: de mensen, zoals zijzelf, wier leven compleet veranderde door long covid.

In Hack je hersenen inventariseert wetenschapsjournalist Stan van Pelt de technieken waarmee het functioneren van het brein kan worden beïnvloed. Denk aan: deep brain stimulation, transcraniële magnetische stimulatie, brain-computer interfaces, inclusief de ethische kant van de zaak.

Tussen 2018 en 2023 schreef forensisch arts Jeroen Timmerman columns en blogs voor MC. Die bijdragen heeft hij nu gebundeld onder de titel Wat doen we hiermee, dok?, met rake illustraties van Marcel Bakker.