Meer over boek

Viroloog Jaap Goudsmit (1951) is de vierde Zomergast bij de VPRO.

Leven we al in het ‘postcovidium’ en kunnen we dus al lessen trekken? Afgaande op een handvol nieuwe boeken is het antwoord wisselend.

Deze jaloersmakend fraaie uitgave bevat intieme en vormvaste gedichten, bestaande uit drie strofen van vier regels met als afsluiting een coda, een staartje. Hoewel de auteur grote vragen niet schuwt: ‘Hoeveel levens gaan er in een leven?’, zijn de antwoorden melancholische mijmeringen, met minieme variaties, maar niet minder trefzeker.

‘Wie synchroon met historische gebeurtenissen leeft, kan deze per definitie niet overzien’, constateert hoogleraar filosofie en voormalig denker des vaderlands René ten Bos. Dus ook hij niet. Aan de hand van 26 alfabetisch gerangschikte lemma’s doet hij nochtans een poging vat te krijgen op wat er gaande is.

Als Pieter van den Blink in de spiegel kijkt, ziet hij een hals met littekens: de sporen van verschillende ­chirurgische ingrepen. Juist daar, in dat gebied waar een mens zijn stem opwekt, waar het lachen begint en waar voedsel (en drank) langs moeten, ontstonden bij hem tumoren.

Twee films die al eerder werden gesignaleerd in Medisch Contact omdat ze op ­festivals te zien waren, komen nu eindelijk in de bioscoop.

‘Denk jij nou nooit’, vroeg hij, ‘wat een geouwehoer, als je de hele dag naar patiënten zoals ik moet luisteren?’ Aan het woord is de 52-jarige Jochem, een ziekenhuismanager, die in de ziektewet zit omdat hij volgens de bedrijfsarts ‘hoogstwaarschijnlijk aan een burn-out leed’. Hij is een van de drie mannen, naast zeven vrouwen en een relationeel vastgelopen echtpaar – in leeftijd variërend van 20 tot 79 jaar – van wie de behandeling door psychiater Esther van Fenema, columniste van dit tijdschrift, wordt beschreven in Waarom kan ik niet gewoon gelukkig zijn?

Midden in de nacht sterft Elisabeth, de oudste bewoner van woongroep Klank en Liefde. Haar drie huisgenoten worden aangehouden. Wat is hun rol bij het overlijden van Elisabeth, is het streven van de woongroep om te stoppen met eten en van licht en liefde te gaan leven haar fataal geworden?

Gasthuis van Laurine Verweijen is geen poëzie ‘over hormonen’ maar geschreven ‘met een lichaam en gemoed vol hormonen’, meldt de uitgever. Een juiste typering, getuige bijvoorbeeld de cyclus die ze wijdt aan menstruatie: ‘toch overvalt het me, warm en nostalgisch, als een / diepe herinnering die zich keer op keer aan mij wil laten / zien, hier bestond ik al, dit ben ik altijd geweest.

Liefhebbers van politieke intriges en sappige historische anekdotes kunnen met volle teugen genieten van de uitstekend geïllustreerde en gedocumenteerde biografie De lijfarts van de koning 1776-1824 over Franz Joseph Harbaur, lijfarts van koning Willem I. Dat deze ‘boomlange Elzasser met het profiel van Alexander de Grote’ het tot lijfarts van de koning en uiteindelijk tot inspecteur-generaal van de Geneeskundige Dienst des Rijks schopte, is even spectaculair als verwonderlijk.

Grenzen bestaan alleen maar in je hoofd. Dat is het motto van sportcoach Bambi, die de 60-jarige Remmington begeleidt naar zijn eerste triathlon. Remmington, die na een conflict met prepensioen is gestuurd, stort zich fanatiek op extreem sporten. Echtgenote Serenata ergert zich daaraan; haar man is het slachtoffer geworden van een cultus.

De militair geneeskundige is ‘een dubbelwezen, een fabeldier, een monstrum’, schreef een marinearts anno 1911. Hij dient immers twee heren: ‘Mars en Aesculapius’.

In het Leerboek elektroconvulsietherapie komen alle aspecten van deze behandeling aan de orde: indicatie, klinische praktijk, de technische apparatuur en de bijbehorende basale elektriciteitsleer, bijwerkingen, ethische en juridische aspecten.

Een zomer, ook de zomer van 1945, bestaat uit 92 dagen. Wim Daniëls heeft in zijn De zomer van 1945 voor elke dag een verhaal gevonden in kranten, tijdschriften en dagboeken en met een persoonlijke noot geeft hij daarmee een indrukwekkend en levendig beeld van die tijd.

Een van de mooiste Nederlandse romans van de laatste twintig jaar is Boven is het stil van Gerbrand Bakker. Sinds 2010 publiceerde Bakker echter geen fictie meer, maar autobiografische boeken, waarvan Jasper en zijn knecht uit 2016 het bekendste is.

Dit boek, dat lijkt op een roman, werd in 2005 gepubliceerd en is nu wederom uitgebracht als e-boek voor een zeer vriendelijke prijs. De reden: het zou aansluiten bij de coronacrisis, en inderdaad, er staat een zin in die dat bevestigt: de toekomst van de mens zal viraal zijn. Maar dat is het dan wel.

Aangeboren hartafwijkingen bij volwassenen is een overzichtelijk en zeer informatief boek over deze speciale groep patiënten. In 29 hoofdstukken worden verschillende aangeboren hartgebreken beschreven, met aandacht voor anatomie, pathologie en pathofysiologie, beloop en behandeling.

De niet nader genoemde hoofdpersoon van de novelle Ondergrondse notities (1864) van Fjodor Dostojevski (1821-1881) voelt zich ‘als een vlieg’ behandeld door een officier. Telkens wanneer ze elkaar tegenkomen, gaat hij voor de man opzij. Na een nacht ziek, met koorts en ijlend te hebben doorgebracht lijkt de obsessie voorbij, maar dat heeft hem juist ‘de onverwachte moed’ om ‘in volle vaart met onze schouders tegen elkaar’ te botsen.

In het Woordenboek Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen vormen de lemmata een afspiegeling van het taalgebruik binnen de diverse medische en verwante disciplines.

Nowelle Barnhoorn schreef Dwars door het donker naar aanleiding van haar depressies en burn-out. Ze wil daarin laten zien hoe haar inktzwarte jaren haar meer groei, diepgang en mededogen met mensen in haar omgeving hebben gebracht. Hoe zwarter de periodes waar je doorheen gaat, zo heeft Barnhoorn ontdekt, hoe stralender de periodes van licht.

In Door jouw ogen, de nieuwste roman van de Deen Peter Høeg, bezoekt Peter (die niet toevallig dezelfde voornaam heeft als de auteur, en die de verteller is) een kliniek waar onderzoek wordt gedaan naar bewustzijn. Hij doet dat in de hoop dat ze daar zijn suïcidale jeugdvriend Simon kunnen helpen. De kliniek beschikt over geavanceerde scanmethodes die het mogelijk maken dat mensen in elkaars bewustzijn kunnen binnengaan.

Snij in Laat me toch niet gek zijn de hoofdstukken los en leg ze op een stapel, en niet daarna twee tegenover elkaar liggende hoofdstukken aan elkaar vast: 1 aan 15, 2 aan 14, 3 aan 13, en zo verder. Lees hoofdstuk 1 en dan hoofdstuk 15, 2 en 14, enzovoort. Beetje ingewikkeld, maar het boek is dan ook ingewikkeld.

Hoe een lichte hersenschudding een enorme impact kan hebben, daarover gaat Hersenschorsing, waarin actrice Margôt Ros verhaalt over de 602 dagen tussen haar ongeval en haar herstel van een postcommotioneel syndroom.

In korte hoofdstukken beschrijft Natascha van Weezel in Nooit meer Fanta het laatste levensjaar van haar vader, de bekende journalist Max van Weezel, die april vorig jaar overleed aan de gevolgen van alvleesklierkanker, en de periode van rouw en verwerking daarna.

De hoofdpersoon in Sandro Veronesi’s De Kolibrie, Marco Carrera, wordt door zijn moeder kolibrie genoemd omdat hij in zijn puberteit niet groeit.