Dankzij de vroegdiagnostiek van de ziekte van Alzheimer heeft kennis van een min of meer vaststaande toekomst ook zijn schaduwzijden. Mijn vader zei altijd dat dementie zo gek nog niet was, want dan beleef je je eigen einde niet, maar daar wordt ook anders over gedacht.
Hoeveel tegenslagen kan een mens aan? Die vraag overvalt de lezer meermaals bij het lezen van Het atelier van Sarah Hall: het verhaal van een succesvolle kunstenares die, eind vijftig, terugblikt op haar leven.
‘Goede zorg komt maximaal tegemoet aan alle vormen van kwetsbaarheid waarmee patiënten worden geconfronteerd. Het is zorg die, ondanks de kwetsbare toestand van de patiënt, zijn waardigheid respecteert en zoveel mogelijk bevordert.’
Gabriel García Márquez overleed in 2014 aan de gevolgen van dementie. Zijn oudste zoon, filmregisseur Rodrigo García, schreef met Er is nog tijd een prachtig, onopgesmukt en teder egodocument over zijn vader en zijn familie die met rouw en verlies wordt geconfronteerd.
Michael Ignatieff (1947), bracht vorig jaar de enthousiast onthaalde bundel Troost uit, over omgaan met tegenslag. Het succes daarvan inspireerde uitgeverij Cossee om een eerder werk, Scar Tissue (1992), opnieuw uit te geven.
In Nowhere Special van Ubert Pasolini moet een ongeneeslijk zieke, 35-jarige alleenstaande glazenwasser op zoek naar een adoptiegezin voor zijn 4-jarige zoon. De moeder is namelijk niet meer in beeld en zelf is hij een pleegkind zonder familie.
Van SIRE moeten we over de dood praten. Niet eroverheen. Want het gesprek over de dood aangaan ‘verbindt en verrijkt, geeft rust, helpt bij rouw en verbetert de kwaliteit van ons leven’. Die dood is bij dokters nooit ver weg. Maar hebben wij geleerd over de dood te praten? Of over verlies? Of over rouw?
Lichamelijke en psychische schade door trauma is een van de belangrijkste gezondheidsproblemen van deze tijd. Dit stelt psychiater Paul Conti (VS) in zijn debuut Trauma. Een verborgen epidemie. Trauma treft ons eigenlijk allemaal, of het nu door seksueel misbruik, verlies van een dierbare, werkloosheid, een ervaring van racisme of oorlogsgeweld is.
‘Moet je bang zijn om je eigen dood te beleven?’ De op dat moment 20-jarige hoofdpersoon van de roman Zelfmoord van Édouard Levé (1965-2007) krijgt een halfuur voorbereidingstijd om hierover een uiteenzetting te geven in het kader van een toelatingsexamen. Zijn visie dat de dood zich tot het leven verhoudt zoals geboorte tot niet-leven, brengt de examinatoren tot zwijgen.
Willem van Toorn wendt in zijn boek Morgenrood de blik naar de Eerste Wereldoorlog. De hoofdpersoon van zijn verhaal gaat met zijn kersverse vriendin de stappen na van zijn overgrootvader, die op zoek ging naar zijn geliefde. Die was als Nederlandse verpleegster de gewonden in den vreemde gaan bijstaan. Andere hoofdpersonen zijn zijn opa en oma (twee oude – in beide betekenissen van het woord – socialisten) en zijn kunstminnende vader, die een soort geleerde, snobistisch-rechtse populist is.
Als Femke Krijger steeds meer wordt beperkt door het syndroom van Usher, onderzoekt ze hoe ze ook met minder zicht en gehoor in contact kan blijven met haar omgeving. Een zoektocht waarbij ze, schrijft ze in De evenwichtskunstenaar, soms vreest te vervreemden van haar echtgenoot, een arts.
Het gebroken been van vader maakt hem nogal hulpeloos, af en toe wat sullig ook. Zeker in die krappe auto waarin hij met zijn oudste, nogal stuurse zoon, diens uitermate energieke en luidruchtige jonge broertje (de upbeatfactor in deze film), en zijn vrouw, wier stemming wisselt tussen droefgeestig en uitbundig meezingen met popsongs, op weg is naar de grens. En dan is er ook nog een zieke hond in de kofferbak.
Drs. Dokter Anders is bestemd voor alle jonge dokters en het behandelt in drie delen drie hoofdthema’s: persoonlijke ontwikkeling, de relatie met de patiënt en de plaats van de dokter in de samenleving. Elk afzonderlijk deel omvat vakoverstijgende thema’s en meerdere ervaringsverhalen én wordt ingeleid door een jonge arts met affiniteit met het betreffende onderwerp.
Dat concentratiekampoverlevenden en verzetsmensen vaak ernstige psychische naweeën ondervonden van de gruwelen die ze meemaakten werd twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog geleidelijk duidelijk. De Leidse psychiater Jan Bastiaans (1917-1997) muntte dat als het KZ-syndroom. Met behulp van lsd meende hij zijn patiënten te bevrijden van de demonen die hun geestesleven kwelden.
De onopvallende kantoorklerk Celzani woont in een oud appartementengebouw in Turijn. Hij is een prille dertiger maar met ‘het bezadigde uiterlijk en de bezadigde manier van doen van een man van vijftig’. Hij wordt smoorverliefd op zijn bovenbuurvrouw, juffrouw Padani, een docente gymnastiek van 27 wier lichaam één en al kracht en gezondheid uitstraalt.
Twee ‘Cahiers’, verschenen bij het Trefcentrum Medische Geschiedenis Nederland, en beide van de hand van gynaecoloog Arno Verhoeven, gaan over de stuitgeboorte. De eerste, De handgreep van Bracht, behandelt de historie van deze handgreep bij de vaginale stuitbevalling en de misverstanden daarover.
Wie aan komt lopen over de lange laan naar Voorlinden, ziet van verre lichamen liggen, staan, zitten, rollen in het landschap. De beroemde Britse kunstenaar Antony Gormley (1950) heeft hier een grote tentoonstelling GROUND, buiten en binnen. Wat doen al die lichamen?
Kim Putters heeft na negen jaar afscheid genomen als directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau met het essay De menselijke staat, waarin hij overheden oproept om bij het ontwikkelen van beleid meer rekening te houden met de verschillen tussen mensen.
Adelheid Roosen en Hugo Borst hebben voor de derde maal een tv-serie gemaakt over dementie. In het vierdelige Roosen & Borst volgen ze onder anderen de 52-jarige Joris, die op zo’n jonge leeftijd al dementie heeft maar nog droomt van trouwen en verre reizen maken.
De betrekkingen die het imposante oeuvre van de Canadese filmmaker David Cronenberg onderhoudt met de (bio)medische wereld zijn zo veelvuldig dat je er een special van Medisch Contact aan zou kunnen wijden.
In de pocketreeks van het Compendium Geneeskunde zijn weer twee deeltjes verschenen. Het eerste is Keel-, neus- en oorheelkunde; het tweede is de pocket Huisartsgeneeskunde.
In zijn prachtige biografie over de Engelse koning George III komt Andrew Roberts tot de conclusie dat diens manische episodes níét het gevolg waren van de stofwisselingsziekte porfyrie.
Met Een gezonde toekomst. Vijf lessen van corona schreef viroloog Jaap Goudsmit een aanvulling en een update van zijn eerdere Vrij van corona. Want hij had het in dat boek op nogal wat punten mis, geeft hij toe.
‘De moderne samenleving is klaar voor een correctie op de genderverschillen wat betreft macht en privilege. Maar deze kan niet alleen door vrouwen tot stand worden gebracht. De genderrollen zijn zozeer met elkaar verweven dat mannen en vrouwen allebei tegelijkertijd zullen moeten veranderen.’ In Anders laat primatoloog Frans de Waal zien dat sociaal gevormde genderverschillen wel degelijk een biologische basis hebben.
Alweer tien jaar geleden beweerde Dick Swaab dat we niet meer dan ons brein zijn. In Toekomstmuziek krijgen we – gelukkig – weer een kleurrijker spectrum voorgeschoteld: we zijn namelijk onze verbindingen in het brein. En dankzij deze verbindingen zijn we allemaal in staat tot improviseren.
