Tropengeneeskunde geeft brede blik

‘Mooi dat je met weinig middelen veel voor een patiënt kunt betekenen’

Als tropenarts krijg je te maken met een zeer diverse patiëntengroep en verschillende ziektebeelden. Dan zijn er nog de culturele verschillen waar je rekening mee moet houden. ‘In een ontwikkelingsland kijk je op een andere manier naar gezondheid’, aldus aios Lisanne Denneman. Mirthe Diemel

Sinds 2014 is de opleiding arts internationale gezondheidszorg en tropengeneeskunde (AIGT) een officieel erkend profiel in de geneeskundewereld. Het is daarmee een van de belangrijkste ontwikkelingen binnen het vakgebied. Met positieve gevolgen, vindt aios Lisanne Denneman. ‘De opleiding heeft duidelijke kwaliteitseisen gekregen. Wil je arts IGT worden, dan is het de bedoeling dat je een stevige klinische basis opbouwt, de juiste kennis hebt en belangrijke praktijkvaardigheden beheerst. Je leert op een evidencebased manier te werken en gaat niet onvoorbereid een operatie of bevalling in, iets wat voorheen nog weleens het geval was bij tropenartsen.’ Zelf heeft Lisanne voor de moeder & kindstroom gekozen, een nieuw profiel binnen AIGT dat bestaat uit een jaar kindergeneeskunde, een jaar gynaecologie en – in het derde jaar – een tropencursus en buitenlandstage. Momenteel zit ze in haar eerste jaar kindergeneeskunde in het Amphia Ziekenhuis in Breda. ‘In principe doe ik hetzelfde werk als een aios of anios kinder­geneeskunde. Mijn focus ligt echter wel op de algemene kinder- en spoedafdeling en de opvang van pasgeborenen. Dat heeft vooral te maken met het feit dat je in de tropen veel minder mogelijkheden hebt op het gebied van gespecialiseerde en chronische zorg, zoals bijvoorbeeld neonatologie. Het is daarom nuttiger om algemene kennis van kindergeneeskunde op te doen.’

Idealisme
Toen ze aan haar studie geneeskunde begon, liep Lisanne al met het idee rond om ooit als tropenarts aan de slag te gaan. ‘Ik heb tijdens mijn studie veel in het buitenland gestudeerd. Ook reisde ik voor mijn keuzecoschap af naar een klein, ruraal ziekenhuis in Tanzania. Daar merkte ik dat je als tropenarts regelmatig tegen onverwachte situaties aanloopt. Dat avontuurlijke aspect sprak me meteen aan. Na Tanzania hakte ik de knoop door. Helemaal toen de moeder & kindstroom werd geïntroduceerd, want ik vind kindergeneeskunde en gynaecologie ontzettend interessant.’ Lisanne steekt haar idealisme niet onder stoelen of banken. ‘Dat speelt zeker mee. Ik vind het belangrijk dat mensen in ontwikkelingslanden goede zorg krijgen. Natuurlijk kan ik de wereld niet in mijn eentje verbeteren, maar ik geloof wel dat je als tropenarts een bepaalde verandering teweeg kunt brengen.’

Zeer divers
Volgens de aios wordt de opleiding IGT nog te vaak geassocieerd met alleen het behandelen van tropische infectieziekten, zoals malaria en tuberculose. ‘Dat is inderdaad een belangrijk onderdeel van het werk, maar het specialisme gaat verder dan dat. Je krijgt te maken met een zeer diverse patiëntengroep en verschillende ziektebeelden. Daar zitten ook ziektes tussen die in het westen voorkomen. Verder heeft tropengeneeskunde een analytische en een praktische kant en vaar je in de tropen meer op lichamelijk onderzoek dan in Nederland. Bovendien moet je chirurgische kennis hebben en ingrepen kunnen doen. Die diversiteit zorgt ervoor dat je een brede, klinische blik ontwikkelt.’

Cultuurverschil
Als arts IGT krijg je ook een bredere blik op de wereld, vindt Lisanne. ‘Het cultuurverschil is vaak groot. In een ontwikkelingsland kijk je op een andere manier naar gezondheid, al is het maar omdat patiënten doorgaans anders met ziekten omgaan. In dunbevolkte gebieden gaan mensen bijvoorbeeld vaak eerst naar een medicijnman. En het komt ook voor dat men een epileptische aanval aanziet voor bezetenheid. Het is de taak van de arts om daar op gepaste wijze mee om te gaan. Het creëren van een vertrouwensband staat immers voorop.’ Met een aantal zaken moet wel rekening worden gehouden, zegt Lisanne. ‘Er is weinig aanvullende diagnostiek. Zelf vind ik het mooi om te zien dat je met weinig middelen toch veel voor iemand kunt betekenen, maar het kan soms frustrerend zijn. Daar moet je tegen kunnen.’ Ook de taalbarrière is een belangrijk punt. Tijdens haar keuzecoschap in Tanzania moest Lisanne in haar beste Swahili – vaak met hulp van een tolk of de welbekende handen en voeten – patiënten te woord staan. Tot slot is er de balans tussen werk en privé. ‘Vooral dat is lastig, want je kunt je privéleven niet meenemen. Daar moet je een modus in vinden: hoe lang wil je weg zijn, gaat je partner mee en wat doe je als je van werkplek wisselt? De meeste tropenartsen keren daarom na een paar jaar terug naar Nederland om iets anders te gaan doen en specialiseren zich verder tot bijvoorbeeld gynaecoloog of huisarts. Maar het is ook een optie om bij een instantie als de World Health Organization (WHO) te gaan werken, dan ben je meer beleidsmatig dan klinisch bezig.’ Zelf heeft de aios haar toekomst in het buitenland nog niet precies uitgestippeld. ‘Ik begin met één jaar en daarna maak ik de balans op. Zoiets kun je niet al na drie maanden beslissen. Je moet jezelf wel de tijd geven.’

Ken je grenzen
Hoewel de populariteit van AIGT de laatste jaren is toegenomen, zijn de toelatingseisen relatief soepel. Lisanne: ‘Je hoeft niet gepromoveerd te zijn om aan AIGT te beginnen, maar een aantoonbare affiniteit met tropenwerk is wel een pre. Denk bijvoorbeeld aan een coschap in het buitenland of een onderzoek in de richting van public of global health.’ Een belangrijke tip die Lisanne wil meegeven is dat studenten hun grenzen binnen het specialisme moeten kennen. ‘Als aios AIGT moet je in korte tijd relatief veel leren. Je hebt slechts één jaar de tijd om je een bepaald deelgebied eigen te maken. Hou daarom je eigen vordering in de gaten, stel vast wat je grenzen zijn en ga daar niet overheen. Die zelfanalyse is misschien wel de belangrijkste competentie binnen dit vakgebied.’

Meer informatie en films over de medische vervolgopleidingen

Wil je meer weten over een medische vervolgopleiding, zoals het aantal opleidingsplekken?
Kijk dan op knmg.nl/beroepskeuze voor een overzicht van alle opleidingen per specialisme of profiel.