Solliciteren kun je leren
Solliciteren is spitsroeden lopen. Je bent opgeleid als arts en niet om jezelf te verkopen. Triomfen en uitglijers horen erbij. Het goede nieuws: solliciteren valt te leren. En, paradoxaal genoeg, ervaring helpt, het wordt elke keer gemakkelijker.
‘Roy zit zelden om woorden verlegen, maar nu blijft het computerscherm akelig leeg. En toch zullen er een sollicitatiebrief en een curriculum vitae (cv) moeten komen, want hij wil die opleidingsplaats op oogheelkunde per se bemachtigen. ‘Waar moet ik beginnen?’, vraagt Roy zich af. ‘Nog eens kijken: wat zoeken ze precies voor iemand? Daar heb je het al: een tot twee jaar werkervaring gewenst... Wat heb ik nou helemaal gedaan? En héb ik eigenlijk wel iets te bieden?’
Bekijk jezelf voor het gemak als het ‘aanbod’ dat moet worden verkocht, adviseert sollicitatietrainer Pieter Ramler. ‘De eerste stap is een specificatie van dat aanbod. Een persoonlijke analyse met je sterke en zwakke punten, een inventarisatie van je werkzaamheden, verantwoordelijkheden en nevenactiviteiten tot nu toe. Hoe beter je weet wat je wilt en kunt, des te beter kun je selecteren. Want dat is de tweede stap: het analyseren van de vraag. Dat doe je door advertenties te léren lezen. En ook door informatie te verzamelen over het ziekenhuis, het zorgbeleid, de afdeling en de artsen. Daaraan refereer je in je brief en cv.’
Altijd bellen
Om uit z’n impasse te komen besluit Roy de contactpersoon die in de advertentie wordt genoemd te bellen. ‘Dat lijkt me sowieso handig’, denkt hij. ‘Dan kan ik alvast wat over mezelf vertellen en aankondigen dat m’n brief eraan komt.’ Een goede stap, zo blijkt, want het telefoongesprek heeft hem vleugels gegeven. Zijn vingers vliegen nu over het toetsenbord: ‘Blik verruimen, ervaring verbreden, nee liever juist mezelf specialiseren, uitdagende werkomgeving, een bijdrage leveren aan wetenschappelijke ontwikkelingen...’|
Roy vraagt zich af of deze beweegredenen om te solliciteren geen clichés als doorgezakte divans zijn. Eén ding is zeker, motieven als ‘lekker dicht bij huis’ en ‘meer geld’ zijn in ieder geval taboe. Hij leest zijn sollicitatiebrief nog eens over: een pakkende beginzin, zijn motivatie en vervolgens uitleg over wat hij te bieden heeft. Dan rest hem alleen nog het bedenken van een mooie uitsmijter. ‘De functie die u aanbiedt, lijkt de vervolgstap in mijn loopbaan waar ik aan toe ben.’ Een afrondende zin die staat als een huis, constateert Roy tevreden.
‘Altijd bellen!’, zegt de sollicitatietrainer. ‘En als het goed voelt meteen de brief versturen. Het wordt dan een ‘warme’ brief waarin je refereert aan het telefoongesprek. De ontvanger herinnert zich de goede vragen nog die je stelde en dat leest héél anders dan een ‘koude’ brief van een onbekende.’
Drie fasen
Hoera, de eerste horde is genomen! Roy is blij verrast als de uitnodiging voor het sollicitatiegesprek op de deurmat valt. ‘Het ziekenhuis is in de buurt, dus ik ga alvast de sfeer proeven. Als je laat merken dat je op de hoogte bent van de organisatie en haar ontwikkelingen, heb je volgens mij een streepje voor.’
Roy probeert een antwoord te formuleren op álle vragen die de selectiecommissie zou kunnen stellen. Hij duikt in de vakpers. Hij oefent het gesprek met zijn vriendin. Hij ploegt door jaarverslagen en brochures van het ziekenhuis. Tot slot speurt hij in zijn kleerkast naar kleding waarmee hij op safe speelt. En al zegt hij nog zo vaak tegen zichzelf dat een sollicitatiegesprek géén mondeling examen is, de spanning stijgt...
Roy gaat als het ware tot de tanden toe gewapend het gesprek in, constateert de sollicitatietrainer. Daar schuilt een risico in. ‘Gespannen als ze zijn, hebben sollicitanten de neiging om het meteen over de inhoud te hebben, om zich meteen te profileren. Maar een sollicitatiegesprek kent drie fasen. Het begint met het zoeken naar aansluiting, de ijsbrekertjes dus. Kon u het goed vinden? Wat wilt u drinken? Bent u met de auto? Wat is dit voor geleuter, denken mensen vaak, schiet toch op. Maar sollicitanten moeten begrijpen dat dit de fase is waarin het wel of niet klikt en waarin vaak het oordeel al wordt geveld. Laat het gebeuren! Pas in de tweede fase word je uitgenodigd om je te profileren. Zet jezelf dan kort maar krachtig neer en vertel waarom je de functie ambieert. Geen monoloog van tien minuten, geen uitweidingen. Stel wedervragen, die je al van tevoren hebt bedacht.’
Compenserende kwaliteiten
Als de eerste fase van smalltalk om het ijs te breken en de tweede waarin de sollicitant zich profileert goed zijn verlopen, breekt de derde en laatste fase van het sollicitatiegesprek aan. Je merkt dat de sfeer luchtiger wordt en de mensen zich ontspannen. Een teken dat het goed is gegaan. Of juist niet. ‘Blijf in je rol, ook als alles erop wijst dat de selectiecommissie je ziet zitten’, waarschuwt de sollicitatietrainer. ‘Je kunt de slag nog verliezen door te joviaal te worden. Denk na voordat je je een grapje permitteert. Blijf professioneel.’
Hoe kun je je het best opstellen als tijdens het gesprek ‘relevante gaten’ in je cv ter sprake komen?
‘Als je niet aan de gestelde eisen voldoet, noem dan compenserende kwaliteiten. Een onevenwichtig cv? Ruime werkervaring opgedaan. Ondergecertificeerd? Ik ben een aanpakker, doorzetter. Verlegen? Ik kan erg goed luisteren. Organisaties hebben de neiging in personeelsadvertenties te overvragen. Laat je daardoor niet ontmoedigen. De ideale arts die precies in het profiel past, bestaat niet.’
En Roy? Toen hij met een ferme handdruk afscheid nam en de selectiecommissie bedankte voor het gesprek, wist hij dat hij het pleit had gewonnen.
VVAA helpt bij het solliciteren
Pieter Ramler en Wout Raadgers van Falga Training, Coaching en Advies verzorgen voor VVAA workshops sollicitatietraining. De training bestaat uit twee gedeelten: een workshop over de voorbereiding van het sollicitatiegesprek en vervolgens een workshop over het gesprek zelf, waarin met een acteur wordt geoefend. Ieder voorjaar en najaar verzorgt VVAA in de universiteitssteden communicatieworkshops. Behalve naar de workshop ‘solliciteren’ kun je ook naar ‘conflicthantering’ en ‘presenteren’. Houd de data van deze workshops in jouw stad goed in de gaten via www.vvaa.nl/studeren.
Els van Thiel
Beeld: Corbis, Zefa
