Prestatiedruk in geneeskunde: is cum laude de boosdoener?

Aangename verrassing

Rowen erkent dat ze enigszins bevooroordeeld is: ze is zelf onlangs cum laude afgestudeerd. ‘Persoonlijk ervaarde ik niet veel druk om cum laude af te studeren, maar dat geldt natuurlijk niet voor iedereen. Ik heb tijdens de opleiding nooit de intentie gehad om cum laude te slagen; het was dus nooit een doel op zich maar eerder een aangename verrassing dat het uiteindelijk lukte. Ik richtte mij tijdens mijn coschappen en opleiding vooral op plezier en het opdoen van leerervaringen.’

Het draait niet om cijfers

‘Ik denk dat we niet zo zwart-wit naar de kwestie moeten kijken. Ik ben dan ook niet “voor” of “tegen” cum laude; voor beide valt iets te zeggen. Ik geloof dat het afschaffen ervan weinig invloed heeft op de prestatiedruk van álle geneeskundestudenten. Ik ben van mening dat nevenactiviteiten en andere kwaliteiten die je als arts kunt bezitten wellicht meer invloed hebben dan cum laude afstuderen. Het draait niet altijd om cijfers, maar om de diversiteit van excellentie die studenten kunnen laten zien. Studenten zouden zich moeten kunnen onderscheiden op basis van wat hen intrinsiek motiveert, in plaats van in een vooraf bepaalde mal te passen. Nu ben ik me er ook van bewust dat dit nieuwe vormen van druk kan creëren, zoals het streven naar meer nevenactiviteiten om uit te blinken.’

‘Nevenactiviteiten en professionele kwaliteiten hebben vaak meer invloed op je carrière’

Elkaar opjutten

Rowen merkt op dat de prestatiedruk in de geneeskunde voor haar vooral voortkomt uit het gevoel van voortdurende beoordeling en de neiging van medestudenten, en soms ook opleiders, om elkaar op te jutten met extra activiteiten. Ze vraagt zich af of het probleem niet eerder ligt bij de nadruk op bestuurs­functies, wetenschappelijk onderzoek of ­andere relevante ervaring, in plaats van op het behalen van hoge cijfers.

Geen directe voordelen

‘Het behalen van cum laude heeft mij ­persoonlijk nog geen directe voordelen ­opgeleverd. Ik had al gesolliciteerd voor een baan voordat ik mijn diploma ontving, en het viel mij op dat voor vervolgopleidingen ­vooral wordt gekeken naar andere aspecten dan de cum-laudestatus. De nevenactiviteiten en ­professionele kwaliteiten hebben vaak meer invloed op je carrière dan cum laude afstuderen.’

Welzijn van studenten verbeteren

‘De discussie over het al dan niet afschaffen van cum laude afstuderen is dus complex. Ik denk dat we – en daarmee bedoel ik vooral faculteiten en geneeskundestudenten – samen moeten kijken wat het beste is voor álle geneeskundestudenten en hoe we hun welzijn kunnen verbeteren. De afschaffing van de cum-lauderegeling is zeker een onderwerp dat we bij die discussie moeten betrekken.’

Symbolische betekenis

‘De afschaffing van de cum-lauderegeling heeft zeker invloed op de prestatiedruk van geneeskundestudenten. Ik denk dat het zowel de prestatiedruk vergroot als een symbolische betekenis heeft. De cum-lauderegeling moedigt studenten aan om zich te onderscheiden van anderen en selecteert op criteria die niet noodzakelijk relevant zijn voor het worden van een goede arts, zoals subjectieve beoordelingen tijdens coschappen. De Vrije ­Universiteit Amsterdam heeft deze regeling al afgeschaft, omdat ze van mening is dat ­cijfers niet alles zeggen over de kwaliteit van een toekomstige arts. Daar ben ik het zeker mee eens. Daarnaast zijn cijfers ook vaak afhankelijk van de arts die jou beoordeelt. De ene arts beoordeelt strenger dan de andere en dat hangt vaak samen met factoren waar je als coassistent weinig invloed op hebt. Dit wijst erop dat cijfers misschien niet de beste maatstaf zijn, vooral niet voor coschappen.’

Zonder druk

‘Verder ben ik het ermee eens dat we diversiteit in excellentie erkennen, maar we moeten stoppen met doen alsof het noodzakelijk is om extreem uit te blinken. Iemand kan een goede arts worden door gewoon goed te zijn in zijn opleiding en zijn verplichtingen na te komen, zonder de druk om cum laude te halen.’

Een bron van stress

‘De discussie over de afschaffing van de cum-lauderegeling is belangrijk, omdat het ons bewust maakt van de bredere druk die studenten ervaren.’ Pim benadrukt dat de druk niet alleen wordt opgelegd aan studenten die cum laude willen afstuderen, maar ook aan diegenen die weten dat ze dat waarschijnlijk niet zullen bereiken. ‘De verwachting dat je bij de top moet horen, kan op zichzelf al een bron van stress zijn, zelfs als je geen cum laude nastreeft.’

‘Cum laude heeft me afgeleid van mijn ontwikkeling als arts’

Kritische feedback vermijden

‘Cum laude heeft zeker invloed gehad op mijn opleidingservaring. Het heeft me afgeleid van mijn ontwikkeling als arts. Tijdens coschappen was ik te gefocust op beoordelingen en presteren. Ik zocht vooral feedback op momenten dat ik wist dat het goed was gegaan of als ik een goede band had met de beoordelaar. Kritische feedback en momenten waarop verbetering mogelijk was, vermeed ik juist. Dat is zonde, want juist die kritische feedback en de momenten waarop nog niet alles optimaal gaat, helpen bij mijn groei als arts. Regelingen zoals cum laude, die prestaties benadrukken, staan een goede studie en het worden van een goede dokter in de weg.’

Een eerste stap

Pim is van mening dat cum laude afstuderen overal moet worden afgeschaft, maar hij wijst er ook op dat het goed is dat er verschillende standpunten zijn: dat stimuleert de discussie. ‘De discussie zelf is dus al een belangrijke eerste stap.’ Hij moedigt faculteiten aan om de prestatiedruk te verminderen en de nadruk te leggen op het leerproces. ‘Het onderwijs ­verandert op veel faculteiten steeds meer ­richting een systeem van programmatisch toetsen (de ontwikkeling in plaats van het eindresultaat staat centraal), wat het beoordelen van cum-laudeprestaties mijns inziens moeilijker en overbodig maakt. In dit opzicht lijkt het passend om na te denken over het behoud van zulke regelingen. Uiteindelijk hoop ik dat deze discussie zal leiden tot een evenwichtiger benadering van excellentie ­binnen de geneeskundeopleiding.’ 

auteur

Rowen de Jong, anios geriatrie, ziekenhuis Amphia