Jonge klaren komen moeilijk aan de bak

In ziekenhuizen zijn misschien vacatures voor longartsen en intensivisten, maar niet voor chirurgen of orthopeden.’ Oncologisch chirurg Emiel Rutgers (AVL) beaamt: ‘Zelden hebben we zo lopen ­leuren met mensen, góede mensen.’

Sommige specialisaties komen moeilijk aan de bak, bevestigt het Capaciteits­orgaan. De ‘jonge-klareproblematiek’ is nu pregnanter dan voorheen, volgens het adviesorgaan, omdat nu de ‘piek’ zichtbaar is van het aantal aiossen dat in 2012, 2013 en 2014 met de medisch-specialis­tische opleiding begon. Die instroom was hoger dan geadviseerd door het ­Capaciteitsorgaan. ‘Toenmalig minister van Volksgezondheid Edith Schippers was voorstander van een hoge instroom op de opleidingen, om marktwerking te bevorderen’, zegt programmasecretaris Olivia Butterman. Maar er spelen meer factoren. Van grote invloed zijn de hoofdlijnenakkoorden, waardoor msb’s en ­ziekenhuizen aangeven geen financiële armslag te hebben om uit te breiden. ‘Het aandeel artsen vanuit het buitenland dat op de Nederlandse markt kwam, werd destijds buiten beschouwing gelaten’, voegt Butterman toe. ‘Ook dat merken we nu. Zelfs de jonge specialist die bereid is met zijn gezin te verhuizen naar de andere kant van het land, heeft een probleem om aan passend werk te komen.’

Hoeveel medisch specialisten precies op werk wachten, is lastig te kwantificeren. Iemand die onderzoek gaat doen, korte contractjes aan elkaar knoopt of buiten zijn vakgebied aan de slag gaat, telt niet mee in werkloosheidscijfers. Maar dat er iets wringt, staat buiten kijf. Recentelijk is op LinkedIn een initiatief gestart vanuit jonge klaren, waar inmiddels 350 mensen zich voor hebben aangemeld.

Een hoop frustratie

De FMS heeft een enquête verstuurd naar 7000 jonge specialisten om het probleem te inventariseren en wil een ‘loopbaan­monitor’ lanceren. Gevestigde specialisten moeten vanaf de zijlijn toekijken hoe ­jonge collega’s uit hun beroepsgroep ­buiten de boot vallen.

Eén van hen is internist-endocrinoloog Heleen de Wit, sinds vier jaar in loondienst bij St Jansdal, een plek die ze al tijdens haar opleiding wist te bemachtigen. Ze heeft geluk gehad, beseft ze. Onlangs schreef De Wit een open brief op social media, die binnenkort geplaatst wordt in het blad van de internistenvereniging. In de brief pleit ze een tikje provocerend voor een ‘8-tot-6-mentaliteit’ en voor het aannemen van extra collega’s om twee vliegen in één klap te slaan: werkzoekende artsen helpen én werkdrukverlichting.

De aanleiding, zegt De Wit, was ‘een hoop frustratie. Ik zie veel collega’s die geen vaste plek vinden. Dat leidt tot schrijnende situaties, niet alleen voor de persoon in kwestie maar ook voor diens gezin. De druppel was een goede kennis die zei: “Ik trek dit niet, ik ga bedrijfsarts worden.” Begrijp me niet verkeerd, niets ten nadele van bedrijfsgeneeskunde, maar het is niet je vak. En vooral, het strookt niet met de hoge werkdruk waar we wél mee te maken hebben. Uit DJS-enquêtes blijkt telkens opnieuw dat jonge artsen vinden dat de werkdruk te hoog is, het is een overweging om ermee te stoppen. Vervolgens lees je verbaasde reacties in de media: hoe kan dit? Nooit bedenkt iemand dan: laten we de werkdruk verminderen door mensen aan te nemen. Er is werk zat.’

Natuurlijk is de oplossing complexer dan dat, erkent zij. ‘Er zijn veel factoren die meespelen, maar ik denk dat alleen de beroepsgroepen zelf dit direct kunnen oplossen. Die discussie moeten we aangaan. Veel collega’s met een vaste aanstelling willen best ruimte maken. Je krijgt er wat voor terug: minder werkdruk en gedreven collega’s.’

Hoe zit het met de jonge klaren zelf? Zijn zij misschien wat naïef bij het kiezen van een specialisatie? De Wit: ‘Opleiders mogen hun taak wat dat betreft wel wat serieuzer nemen. In al die jaren tijdens mijn opleiding was er maar één opleider die zei: kies geen infectieziekten, want daarin is geen werk. Tegen aanstaande internisten zou ik nu zeggen: ga als de wiedeweerga een stage ouderengeneeskunde doen.'

Schatplichtig

Internist De Wit komt op voor de jonge klaren – lang niet gebruikelijk. Ze merkt op: ‘Ik schrik ervan hoe stil het is vanuit de kant van mijn collega’s.’ Toch krijgt ze ook bijval, zoals van chirurg Robert Pierik van het Isala. ‘Ik voel me medeverantwoordelijk voor de ontstane situatie.’ Hij is oud-voorzitter van de Nederlandse ­Vereniging voor Heelkunde en was tevens jarenlang opleider. ‘In mijn tijd hebben alle opleidingsgroepen ingestemd met de hoge instroom. Die laat je niet beginnen om ze dan vervolgens werkloos te laten, dus ben je schatplichtig. Wat mij betreft is het dan ook een solidariteitsvraagstuk. Je lost het niet op door alleen te melden “denk aan de jonge klaren”.’

Niet iedereen zal het daarmee eens zijn, schat Pierik in. ‘Sommigen zeggen “ga je maar laten omscholen, want ik had het zelf destijds ook lastig”. Maar dat is wat mij betreft niet fair.’

‘Het is een kwestie van indikken of uitbreiden’

Het vinden van een opleidingsplek is in ernst toegenomen, stelt Pierik. ‘Ik ken echt heel goede mensen die werkloos zijn. Als er een vacature is, komen twintig tot dertig chirurgen solliciteren, ook voor tijdelijke contracten. Tien, vijftien jaar geleden zouden we blij zijn dat iemand naar Zwolle wilde komen. Toen ik zelf ooit solliciteerde in 1997 waren er welgeteld drie gegadigden!’

Pierik wijst op de samenloop van omstandigheden, van prognoses die niet helemaal uitkwamen, de budgetterende overheid en onverwachte bijkomstig­heden, zoals de pensioenleeftijd die omhoogging: veel medisch specialisten worden gezond oud en blijven met ­plezier langer doorwerken. ‘Het is complex’, vat Pierik samen. ‘En nu zitten we ermee. Ik hoop dat we dit als bestuurders en beroepsverenigingen kunnen oplossen. Ben je solidair, dan is het een kwestie van indikken of uitbreiden. Ik kan me voorstellen dat iemand van 61 iets meer inlevert dan een arts die net een jaar aan de slag is. En de jonge klare die dan start, zal moeten accepteren dat het bedje iets minder gespreid is.’

Organisch proces

Iedereen een beetje inschikken. Een instelling die daar al mee is begonnen is het Antoni van Leeuwenhoek. Emiel Rutgers, oncologisch chirurg, vertrekt aan het einde van dit jaar. Hij heeft de ontwikkeling van ‘inschikken’ in de loop van zijn carrière van nabij meegemaakt. ‘Toen ik in het AVL begon, waren we met z’n vijven. Nu zijn we met negentien.’

Natuurlijk zijn er factoren die hebben meegespeeld bij die groei, zoals de toe­name van kankerzorg. Maar ook een belangrijke stap is het ‘inleveren van uren’ geweest door de medische staf. Dit onderling ruimte maken heeft effect gesorteerd bij het AVL: ‘Twee derde van ons werkt 80 procent en dat heeft twee plekken opgeleverd.’

Daarnaast maakt het ziekenhuis ‘zoveel mogelijk’ ruimte met fellowships. ‘Eerst hadden we er twee, nu vijf. Uiteraard zijn dat maar tijdelijke plekken, het is sprokkelwerk.’

Het onderling ruimte maken is een organisch proces, zegt Rutgers. ‘We hebben langzaam plaatsgemaakt. Ongeveer de helft van de collega’s zijn vrouwen, die wilden bij aanvang een werkweek van 80 procent. Toen zagen de mannen wat een voordelen dat had en dachten “hé, why not?” Wij hebben altijd al één dag in de twee weken een kruis in de agenda voor wetenschappelijk onderzoek. Als je de andere dag erbij neemt, heb je al meer ruimte. Zo is dat geleidelijk ontwikkeld in de loop van tien, vijftien jaar. Pak je zoiets op als beroepsgroep, dan geeft het je knoppen om aan te draaien. Dat we ­allemaal in dienstverband werken helpt zeker ook om het “organisme” dynamisch te houden.’

Rutgers vat samen: ‘De overheid moet knijpen in de opleiding en wij moeten meer ruimte maken in fellowships, zodat de artsen meer ervaring kunnen opdoen. Niet meteen jonge mensen wegschoppen als hun tijdelijke contract is afgelopen, schakel je netwerk in. Ook moeten wij langzaam ruimte maken binnen de huidige groep. Sommige collega’s denken dat ze nog niet weg kunnen. Maar dat is vaak misplaatste arrogantie. Ik ga zelf in november het stokje overdragen, mijn opvolger is al bekend. Natuurlijk heb ik mixed feelings, maar het is goed zo.’ 

Zie ook onze vacaturepagina: medischcontactbanen.nl.