Gooi het leefstijlroer om

Naar aanleiding van een groep studenten die vond dat leefstijl te weinig terugkwam in het geneeskundecurriculum is vijf jaar geleden de stichting Student en Leefstijl opgericht. Selena Migdis, vicevoorzitter van de stichting, is onder de indruk van deze ervaring die zij meemaakte als coassistent. Deze patiënt is al jaren actief bezig met afvallen, omdat het verhaal van een coassistent haar daartoe heeft gemotiveerd. De patiënt beweegt gemakkelijker en de slijtage van haar knie gaat minder snel. ‘Hoe gaaf is het als je als coassistent deze verandering teweeg kunt brengen’, zegt Selena.

Nu, vijf jaar later, is aandacht voor leefstijl nog steeds hard nodig. Uit enquêtes blijkt dat 80 procent van de coassistenten vindt dat er te weinig les wordt gegeven over leefstijlgeneeskunde. Slechts 3,8 procent van de inhoud van het geneeskundeonderwijs gaat over leefstijlgeneeskunde. 1 Zij en Claire Bonke, bestuurslid pr en marketing, vertellen over de relevantie van het onderwerp en de doelen van de stichting. Selena: ‘We zien graag dat de arts van de toekomst bedreven is in het uitleggen van het belang van een goede leefstijl. Zo hopen wij de maatschappij een stukje gezonder te maken.’

‘Er wordt te weinig les­gegeven over leefstijl­­-genees­kunde’

Waarom is leefstijlgeneeskunde zo relevant?
In de toekomst gaat preventie en daarmee ook leefstijlgeneeskunde nog belangrijker worden, leggen beiden uit. Ziektes als diabetes en obesitas, waarbij leefstijl een grote rol speelt, komen steeds meer voor. Leefstijl kan hier, behalve als preventief middel, ook ingezet worden om klachten te verminderen. Of ter vervanging van een bepaalde behandeling. Selena: ‘Zo zouden patiënten met diabetes die op de grens zitten van wel of niet metformine slikken, met een leefstijl­interventie hun pil op de plank kunnen laten liggen.’ Daarnaast kan het toepassen van leefstijlgeneeskunde de zorg­kosten verlagen. Chronische patiënten drukken zwaar op de zorgkosten, licht Selene toe: ‘Die liggen nu al boven de 100 miljard euro, maar de verwachting is dat die in 2040 zelfs 174 miljard euro zullen bedragen. Als bijvoorbeeld 40 procent van de huidige patiënten met diabetes type 2 in remissie zou komen, dan wordt daarmee 2,7 miljard euro bespaard.’ ¹

Op dit moment brengen jullie leefstijlgenees­kunde onder de aandacht door middel van de extracurriculaire SELF-cursus. Hoe ziet die cursus eruit?
Selena en Claire vertellen dat op elke medische faculteit een SELF-cursus wordt aangeboden. SELF staat voor Students Experienced in Lifestyle and Food. In tien opeenvolgende weken worden verschillende sprekers uitgenodigd om te vertellen over een leefstijlgerelateerd onderwerp. De onderwerpen van de lezingen worden bepaald aan de hand van het ‘Leefstijlroer’. Dat bestaat uit zes pijlers, leggen ze uit, die de lichamelijke en geestelijke gezondheid van een mens beïnvloeden: beweging, middelengebruik, ontspanning, slaap, verbinding en voeding. Elke plaatselijke SELF-cursus is uniek en de plaatselijke besturen zijn vrij in hoe ze de cursus willen inrichten, maar het landelijk bestuur ziet er wel op toe dat dezelfde soort onderwerpen worden behandeld. Selena: ‘Het ultieme doel is dat de cursus niet meer nodig zal zijn, als leefstijlgeneeskunde volledig is opgenomen in het onderwijs.’

Hoe komt het dat leefstijl nog niet zo’n grote rol speelt binnen het geneeskundeonderwijs?
Deels komt dit doordat er relatief weinig onderzoek is gedaan naar de invloed van leefstijl op gezondheid, aldus Selene en Claire. Er is meer wetenschappelijk bewijs voor de invloed van medicatie op gezondheid. Sommige artsen en docenten zien leefstijl ook als iets vanzelfsprekends, waardoor er weinig aandacht aan wordt besteed. Selena: ‘Waar we vooral tegenaan lopen bij verandering in het curriculum, is dat opleidingen zeggen: “Ja maar ons curriculum zit al zo vol. Waar moeten we dat laten dan?”.’ Het zou mooi zijn als in het onderwijs klinische vraagstukken worden aangeboden met een behandelplan gebaseerd op leefstijl. ‘Als de arts van de toekomst toereikende kennis heeft over leefstijl, kan die dat ook weer inzetten in de spreekkamer’, aldus Selena.

‘leefstijl gaat niet alleen over beweging en voeding’

Wat mist er nu nog in de spreekkamer?
Er is niet altijd aandacht voor de vraag waarom een patiënt een ongezonde leefstijl heeft en wat nodig is om dat te veranderen, zeggen de vrouwen. Wat hierbij niet helpt, is de beperkte tijd per consult om eventuele leefstijlveranderingen te bespreken. Artsen onderschatten soms ook dat een gezonde leefstijl voor patiënten niet altijd zo vanzelfsprekend is. ‘Ik heb echt nog wel patiënten horen zeggen: “O, helpt afvallen dan?”’, vertelt Claire. Je zou verwachten dat iemand met een hart- en vaatziekte al vaak gehoord heeft dat leefstijl belangrijk is, maar in de praktijk blijkt dit dus tegen te vallen. Selena en Claire benadrukken dan ook dat goede kennisoverdracht en motiverende gespreksvoering nodig zijn in de spreekkamer.

Hebben jullie tips voor de toekomstige arts?
Die hebben ze. In een samenleving waar chronische ziektes een steeds grotere rol gaan spelen, zien ze het toepassen van leefstijlgeneeskunde in de spreekkamer als onvermijdelijk. Als toekomstig arts is het belangrijk je hierin bekwaam te maken. Vergeet daarbij niet dat leefstijl niet alleen gaat over beweging en voeding, waarschuwen ze. Selena: ‘Slaap en ontspanning zijn net zo belangrijk. Leefstijl is voor sommige patiënten een moeilijk of niet vanzelfsprekend onderwerp. Als je met enthousiasme over het onderwerp en met empathie voor de situatie van de patiënt, leefstijl aan de orde brengt, kun je veel bereiken.’ Neem de tijd om te achter­halen wat iemand beweegt om te blijven roken of wat juist nodig is om te stoppen, bepleit ze. ‘Samen maken we de maatschappij een stukje gezonder!’ 

VOETNOOT

[1] Voeding en leefstijl in het Geneeskunde curriculum, R.F.G. Dolmans en C.S.J. Everlo (Stichting Student en Leefstijl)