Eén vraag motiveert al om te stoppen
Zo ga je in gesprek met rokers
Plaats een reactie
Dat ‘onschuldige’ sigaretje is eigenlijk een symptoom van een dodelijke verslavingsziekte. Daarom is in gesprek gaan met elke rokende patiënt een ‘must-do’. Maar: hoe dan?
‘Stel dat een patiënt in de spreekkamer vertelt dat ze in korte tijd veel is afgevallen en last heeft van nachtzweten. Bovendien voel je een zwelling boven haar sleutelbeen. Dat kan op kanker wijzen, maar je zegt: ‘ziek het maar even uit’. Hoe leg je dan aan jezelf, je collega’s of het medisch tuchtcollege uit dat je zwijgt over je vermoeden op een potentieel dodelijke ziekte?’, vraagt verslavingsarts Robert van de Graaf. ‘Dat is natuurlijk niet uit te leggen. Net zo is het met tabaksverslaving. Het er níet over hebben is wat mij betreft grove nalatigheid.’
Goede openingszin
Toch kan het lastig zijn om met een patiënt het gesprek aan te gaan over roken als die voor iets heel anders binnenkomt, zoals rugpijn of een ingegroeide teennagel. Zelf beginnen rokers bijna nooit over hun verslaving. ‘Maar vaak merk je dat iemand rookt: je ruikt het of iemand heeft een rokershoestje’, vertelt Van de Graaf. ‘Dan ligt de openingsvraag al op het puntje van je tong’, vult huisarts Ilona Statius Muller aan: ‘“Rookt u?” Of: “Ik ruik dat u rookt, mag ik het daar even met u over hebben?” Tenslotte wil je altijd van patiënten weten of ze roken.’
Cadeautje
De methode Very Brief Advice, oftewel Vraag – Vertel – Verwijs helpt om laagdrempelig het gesprek aan te gaan over rookgedrag en de mogelijkheden om ermee te stoppen. ‘Als iemand bevestigend antwoordt op de vraagt of hij rookt, is de volgende stap om door te vragen’, vertelt Statius Muller. ‘Bijvoorbeeld: wist u dat de kans om te stoppen met roken veel groter is met hulpmiddelen? Zullen we een afspraak maken om het over roken te hebben en de mogelijkheden te bespreken? Daarna kun je iemand verwijzen voor gerichte hulp.’ Van de Graaf vult aan: ‘Je geeft dus niet het belerende advies om te stoppen met roken, maar juist een cadeautje: kennis en hulp.’
Elk halfuur sterft iemand aan de gevolgen van roken
Gebruik je witte jas
Die hulp aanbieden is van cruciaal belang. ‘Tabaksverslaving is de meest voorkomende en meest dodelijke ziekte in Nederland’, benadrukt de verslavingsarts. ‘Elk halfuur sterft iemand aan de gevolgen van roken: van kanker tot COPD of hart- en vaatziekten. Door het gesprek aan te gaan, kun je iemand bewegen richting stoppen.’ Want niet iedereen staat direct te popelen om z’n laatste sigaret uit te drukken. ‘Verandering geeft weerstand, maar zonder weerstand geen verandering’, vindt hij. ‘Gebruik daarom je witte jas om erover te praten. Dat is effectief en deep down wil iedereen van die verslaving af.’
Tip-top-3
* Pak ‘hechtmomenten’
Als je iemand hecht, verbindt of een kleine ingreep uitvoert, is dat een goed moment om luchtig te vragen naar roken: iemand kan niet weg en je kunt hulp aanbieden.
* Doe het vaak
Verslaving ontstaat door ergens mee te beginnen en het vaak te doen. Voor de dokter geldt hetzelfde: hoe vaker je een stopgesprek voert, hoe makkelijker het wordt.
* Het kan overal
Veel gesprekken over stoppen met roken vinden plaats bij de huisarts. Maar ook vanuit het ziekenhuis, de ggz, de sociale geneeskunde of de gehandicaptenzorg kun je het verschil maken met maar twee woordjes: ‘rookt u?’
Dure vriendschap
Het gesprek over roken komt aan de orde in een apart consult. ‘Dan praten we over de betekenis van het roken’, vertelt Statius Muller. Soms is ‘het sigaretje’ hun beste vriend. Dan leg ik uit dat het wel een vriend is die veel geld kost en veel gezondheidsellende brengt. En dat de tabaksindustrie misdadig is omdat die mensen bewust verslaafd maakt. Zo krijgt de patiënt niet het gevoel dat de rookverslaving zijn eigen schuld is. Vervolgens bekijken we wat stoppen kan opleveren. Geld en een betere gezondheid, maar ook het verlost zijn van schaamte. Ook vertel ik dat er veel hulpmiddelen zijn die stoppen makkelijker maken, van nicotinepleisters tot medicijnen en van online zelfhulp tot beweegprogramma’s. En dan kunnen we beginnen met het behandelen van de verslaving.’
Stopkilo’s
In het gesprek is het ook belangrijk in kaart te brengen waar de roker tegenop ziet bij het stoppen. Een veelgehoord argument om niet te stoppen is de angst om veel aan te komen. ‘Maar eigenlijk normaliseert je metabolisme als je stopt met roken. Stoffen in tabaksrook onderdrukken namelijk de eetlust’, legt Van de Graaf uit. ‘Ook breekt het cafeïne sneller af. Daarom is mijn advies dat stoppers tijdelijk hun koffie- en cola-inname halveren. Dat helpt meteen tegen ontwenningsverschijnselen als slapeloosheid en nervositeit.’
Bloedchagrijnig
Mensen regelmatig terugzien is ook onderdeel van een succesvolle stopstrategie. ‘Begeleiding is van belang om ontwenningsverschijnselen te duiden’, vertelt Van de Graaf. ‘Kortademigheid, chagrijnigheid, obstipatie en slapeloosheid komen veel voor, maar zijn ook onderdeel van het veranderingsproces, want het lichaam staat in de opschoon- en stressstand. Ook bij momenten van terugval is begeleiding enorm belangrijk: goeie motivatie helpt mensen om de stoppoging vol te houden.’
Roken is sociaal besmettelijk gedrag, maar stoppen is dat óók
Rookvrije stations
Toch slaagt niet iedere stopper in één keer. ‘Af en toe word je daar moedeloos van’, zegt Ilona Statius Muller. ‘Maar het gaat om verslaving. Toon dus compassie als iemand weer begint. En blijf het proberen. Mensen verdienen jouw hulp en volgende keer lukt het misschien wél.’ Robert van de Graaf: ‘Investeren in één iemand geeft bovendien een vele malen groter succeseffect. Want roken is sociaal besmettelijk gedrag – zien roken doet roken – maar stoppen is dat óók. Ik hoor vaak dat als iemand gestopt is, anderen in diens omgeving ook stoppen. Sterker nog: nu de topman van de NS is gestopt met roken, zijn de stations rookvrij. Dat verschil kan één betrokken dokter maken.’
Luister verder met de Artsen Podcast: Hoe begin je over stoppen met roken?
Uit een peiling van de KNMG onder bijna 900 artsen blijkt dat 20 procent van de artsen zich afvraagt of de patiënt wel openstaat voor een gesprek over stoppen met roken. Toch kun je als arts meer doen dan je denkt. In het kader van Stoptober 2020 praten gasten Ilona Statius Muller (huisarts in Amsterdam en initiatiefnemer van Amsterdams Rookalarm) en Marieke Helmus (verslavingsarts en strategisch adviseur bij Pharos) over de rol van de arts.
Luister de uitzending via: knmg.nl/artsenpodcast
- Er zijn nog geen reacties
