Column: Public health in Afrika: geen problemen maar ‘challenges’

‘We’ve got a problem’, zei ik tegen mijn begeleider van mijn coschap public health. Een groep van zestig Malawianen in volledige spray-uitrusting probeerde zich in een busje te wurmen, waarvan de maximale capaciteit overduidelijk rond de dertig lag. ‘A problem? No! No problem. It’s a challenge!’ was het antwoord, waarna er met volle overtuiging verder gepropt werd. Malawianen hebben het zelden over problemen, maar altijd over ‘challenges’. Zoals de public health in heel Afrika: één grote uitdaging.

Column van Charlotte Kruydenberg, voorzitter KNMG Studentenplatform.

Coschap public health
Coschappen in het buitenland zijn niet meer weg te denken uit de geneeskundestudie. Bijna iedere geneeskundestudent doet één of meer coschappen buiten Nederland. Vooral Afrika is in trek, meestal voor klinische coschappen zoals tropengeneeskunde, oogheelkunde of gynaecologie. Minder populair is het coschap public health; een coschap waar ik een paar maanden geleden bewust voor heb gekozen.  Tijdens mijn coschap waren er iedere dag weer een paar nieuwe uitdagingen, die ik stuk voor stuk in de eerste week als ‘probleem’ zag, zoals in bovengenoemde situatie.¹

Afrikaanse gezondheidszorg: accent op public health
Iedereen kent ze wel: de foto’s van ellenlange rijen wachtende mensen voor de poli en overvolle ziekenzalen waarvan je niet wilt weten hoe het er ruikt. Een paar eeuwen geleden vertoonden de ziekenhuizen in Nederland eenzelfde beeld. Verbeteringen in de public health, zoals het aanleggen van riolering en schoondrinkwatervoorzieningen hebben geleid tot enorme gezondheidswinst. Het sterftecijfer daalde drastisch, samengaand met de epidemiologische transitie, die te verdelen is in drie fases²: het tijdperk van de epidemieën en hongersnoden, gevolgd door het tijdperk van de afnemende pandemieën, dat overging in de fase van de degeneratieve en door de mens veroorzaakte aandoeningen. Afrika bevindt zich nog steeds in de eerste fase. Er moeten nog vele ontwikkelingen plaatsvinden om de bevolking te voorzien van basale gezondheidsvoorzieningen. Je kunt nog zo veel investeren in ziekenhuizen, degelijk materiaal en westerse dokters invliegen: dat zal de situatie amper verbeteren. De echte uitdaging ligt op het gebied van de public health.

Leerpunten
In het geneeskundecurriculum ligt de focus op de zorg in het ziekenhuis, met alle nieuwe behandelingen en ontwikkelingen. Wat mij betreft is het een gemis in onze opleiding dat we niet meer in aanraking komen met public health. Een coschap public health in een land als Malawi laat je zien dat er meer is dan alleen de witte jas en de zieke patiënt in het bed. Het verandert je wereldbeeld en leert je de Nederlandse situatie in perspectief te zien. De problemen van de Nederlandse volksgezondheid zijn erg paradoxaal, als je ze vergelijkt met die van Malawi. In Nederland houden we ons bezig met ‘the diseases of the rich’: ziektes ten gevolge van overgewicht, maar ook allerlei psychische problematiek, bijvoorbeeld de gameverslaving onder jongeren. Ondenkbaar, als je daar tussen ondervoede kindjes met hongerbuikjes loopt, van wie je zeker weet dat ze nooit een gameverslaving kúnnen krijgen. Je wordt gedwongen je te verdiepen in een vreemde cultuur, terwijl de enorme armoede een onuitwisbare indruk maakt. Mensen hebben niets, alles wat ze hebben is hun gezondheid: De public health zorgt dat ze die ook behouden. Dit alles krijg je in het standaardcurriculum niet mee. 

Buitenlands coschap? Kies voor public health!
Als je naar een ontwikkelingsland wilt gaan voor een coschap, denk dan hierover na: wil je alleen maar doktertje spelen in de schrijnende situatie van een lokaal ziekenhuisje óf wil je je bezighouden met het gebied waar de échte uitdagingen liggen binnen de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden? Als je je echt met gezondheidszorg wilt bezighouden, de cultuur wilt leren kennen, maar bovenal van ‘challenges’ houdt: kies voor een coschap public health!

1. Nkhoma Mission Hospital (Malawi) organiseert sinds 2009 het Indoor Residual Spraying-project, om zo de incidentie van malaria te verlagen in het kader van het ‘safe motherhood program’. Alle huizen in de omgeving, ook op het platteland, worden gesprayd met insecticide, met goede resultaten. Die ochtend gingen we het eerste stuk met de bus richting platteland, om vervolgens verder te lopen om ook de kleinste dorpjes te bereiken.
2. J.P. Mackenbach, De epidemiologische transitie in Nederland, Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde 1993; 137, nr 3.

Lees ook:

• Meer columns
• Meer over het KNMG Studentenplatform