Rookt u?

Inmiddels begin ik een beetje gewend te raken aan het opnemen van patiënten. Waar ik niet zo gewend aan raak is de reden van opname. Noem me dom, maar ik had me nooit gerealiseerd hoe ziek je wel niet bent voor ze (ik bedoel: we) je opnemen. De afgelopen weken hebben we veel patiënten opgenomen en goddank ook veel patiënten weer ontslagen. Maar er zijn er ook een boel nog altijd hartstikke ziek, of zelfs overleden.

Toen ik nog heel idealistisch de studie geneeskunde binnenkwam wilde ik kinderarts worden. Want: kinderen zijn rein, die roepen hun noodlot niet over zich af, het is niet de schuld van hun vraatzucht, rookgedrag of die 26 liter bier die er per week doorheen gaat dat ze ziek worden. Mensen die het zichzelf aandoen, daar had ik eigenlijk niet zo’n medelijden mee, want ja, iedereen weet dat roken slecht is, eigen schuld dikke bult dus, die longkanker. Ik zal er dan voor de eerlijkheid maar bij zeggen dat ik toentertijd zelf nog rookte ook, maar hé, ik was pas 20. Dat telde niet echt. Toen had ik natuurlijk al moeten zien hoe makkelijk het menselijk brein dat soort dingen wegwuift. Waarom het zo moeilijk is om je slechte gewoontes af te zweren. Echt van je eigen sterfelijkheid en kwetsbaarheid doordrongen zijn, is lang zo makkelijk niet.

 Vandaag moet ik een patiënt opnemen met gemetastaseerd oesofaguscarcinoom. Uiteindelijk kom je vanzelf bij die vraag. ‘Rookt u?’ En waar ik vroeger dacht dat die vraag het makkelijker zou maken – ‘zie je wel, eigen schuld, dikke bult!’ – is het nu de vraag die ik het moeilijkst vind om te stellen. Want hoe stel je hem zonder veroordelend te klinken? Ik vind het een rotvraag, want ik heb het gevoel dat ik hem beschuldig, en ik mag hem, dus dat wil ik niet.

Hij kijkt me even geringschattend aan. ‘Jaaaa...’ zegt hij langzaam. Maar sinds de diagnose niet meer, hè.’ Twintig pack years blijkt hij achter zich te hebben.

En weet je? Het helpt niks. Voor me zit een man die doodgaat binnenkort. Die daar veel te jong voor is, er nog veel te veel voor van het leven geniet. Voordat ik kankerpatiënten recht in de ogen moest kijken dacht ik dat leed minder wreed zou zijn als ze zelf schuld hadden. Dat dat het makkelijker zou maken, dat ik minder medeleven zou voelen. Maar dat doe ik niet. Tegenover me zit een mens die gaat sterven. En hoeveel pack years je er ook tegenaan gooit, dat blijft heftig.

Hij vertelt dat hij weer viool speelt en dat dat hem zoveel plezier brengt, hij geniet zo. Ik ben me zo pijnlijk bewust van zijn levenslust. Hier tegenover mij zit een man die niet meer kan eten, dertig medicijnen heeft en die moet wachten op de dood en daar invulling aan weet te geven. Van mijn oude arrogantie is niets over. Ik voel me klein. Eigenlijk kan ik alleen maar heel veel respect hebben voor deze man, die al vioolspelend zijn dood tegemoet gaat.