Pokerface

Uit alle macht probeerde ik een stalen gezicht op te zetten. Het lukte me niet. Er volgde een korte stilte, ik deed alsof ik wat opschreef in mijn notitieboekje en herhaalde in mijn hoofd, ‘gewoon normaal kijken, gewoon verder gaan.’ De patiënt, een zachtaardige vrouw van tegen de 70, kon haar tranen inmiddels nog maar moeilijk bedwingen. Ze schuifelde op haar bed en we keken allemaal ongemakkelijk naar ons schrift, naar haar bed of naar de muur.

Het ziekenhuis bevindt zich in Boekarest, de hoofdstad van Roemenië. Wij, een handjevol kersverse coassistenten die nog maar kort geleden de overstap hadden gemaakt van collegebanken naar coschappen – klinische stages zoals dat hier heet – kregen de ogenschijnlijk eenvoudige taak om de anamnese af te nemen. Maar onze standaardvragen veroorzaakten nu dit tafereel. Hoeveel zwangerschappen had mevrouw gehad, inclusief miskramen? Braaf stonden we klaar haar antwoorden in onze boekjes te noteren. En was er ooit sprake geweest van een abortus provocatus?

‘Dertien,’ antwoordde ze aarzelend.

‘Dertien… abortussen?’ vroeg ik. We keken allemaal op. Ze knikte.

Uiteindelijk werd de stilte verbroken doordat een van ons de tegenwoordigheid van geest had om door te gaan met de anamnese. Ze veegde haar tranen af en gaf netjes antwoord op elke vraag die volgde. ‘Stel je voor,’ zeiden we later die dag tegen elkaar, ‘de meeste mensen hebben niet eens dertien zwangerschappen. Wat doet dat met een mens?’

‘Je moet er nog bij bedenken dat tijdens het communistisch bewind het plegen van abortus ten strengste verboden was,’ vertelde de arts ons. ‘Toch werd het wel gedaan. Illegaal natuurlijk, vaak onder erbarmelijke omstandigheden. In iemands kelder soms nog. Allesbehalve steriel, dat snap je wel. Soms overleefden de vrouwen het niet: septische shock, ernstige bloedingen, noem maar op. Of een inval van de politie. Zij heeft dus eigenlijk nog geluk gehad.’

Nu zijn we zesdejaars, de overgang van student naar arts is in zicht. We hebben in de tussentijd veel meer aangrijpende verhalen gehoord, veel meer patiënten die emotioneel werden tijdens het onderzoek of een behandeling. Soms zijn het verhalen die onze belevingswereld te boven gaan. Momenten waarin ik mijn beste pokerface probeer op te zetten. Maar eigenlijk ben ik daar helemaal niet goed in. Gelukkig hoeft dat ook niet. Een pokerface opzetten vergt zoveel inspanning dat je zou vergeten wat je eigenlijk aan het doen was. De patiënt in dit verhaal was bijvoorbeeld opgenomen wegens ademhalingsklachten (ze had silicose, een verhaal op zich), maar wij bleven haken op de abortussen.

Met de tijd leer je het wel. Een begripvol knikje, een aardig woord. En ondertussen je aandacht houden bij de relevante aspecten. Eerst medisch denken: filosofie komt wel in je eigen tijd. Bewaar je pokerface maar voor die mondelinge toets.