Een en al onmacht

Na mijn basisopleiding psychiatrie vertrek ik in april 2009 voor een wereldreis van één jaar. Een lang gekoesterde droom komt uit.

 Het laatste land dat ik bezoek is het Oost-Afrikaanse Ethiopië, een bijzondere natie met een rijke historie en het is een van de mooiste landen waar ik ben geweest. Twee goede vriendinnen vergezellen mij de laatste weken, beide zijn ervaren arts-assistenten: de één in de chirurgie, de ander is anesthesioloog in opleiding.

In een gehuurde Toyota Landcruiser rijden we door de indrukwekkende en afwisselende Ethiopische landschappen: we zien uitgestrekte savannes, hooggebergte met diepe canyons, bulderende watervallen, imposante kasteelruïnes en authentieke Afrikaanse dorpjes met ronde lemen hutten en vriendelijke Ethiopiërs in hun traditionele kleurrijke kledij. Op de wegen lopen veel mensen, kippen, geiten en dromedarissen, en af en toe blokkeert een obstinate ezel de doorgang. 

Op een dag rijden we door het centrum van een groot dorp. Langs beide kanten van de weg hollen honderden opgewonden Ethiopiërs, het is chaos. Wat is hier in vredesnaam aan de hand? Een man gebaart ons te stoppen, hij blijkt een politieagent te zijn, en vraagt of hij met ons mee kan rijden: ‘A big accident happened just outside town!’, zegt hij in paniek.

Na een paar minuten komen we aan bij de plek des onheils. In de berm van een scherpe bocht ligt een gekantelde grote vrachtwagen; hij is op de weg omgeklapt en met hoge snelheid weggegleden – de sporen op de beschadigde weg zijn goed zichtbaar.

We stappen uit. De toestromende menigte van dorpelingen is hysterisch: mensen gillen en huilen. De massa wordt in bedwang gehouden door de politie, die slaat met takken. Als we het rampgebied oplopen, tellen we vier dode lichamen - inmiddels afgedekt met kleden.

Een groep mannen probeert met vereende krachten de voorkant van de enorme vrachtwagen op te tillen, want hieronder blijkt nog een levende man te liggen. Hij bevindt zich in een beknelde positie onder de cabine. We zien de wanhopige Ethiopiër liggen: hij is bij bewustzijn, maakt kreunende geluiden en ziet er ernstig gewond uit. Wonder boven wonder krijgen de Ethiopische mannen het voor elkaar de patiënt onder de zware vrachtwagen vandaan te slepen. We maken aan de omstanders duidelijk dat we Nederlandse dokters zijn; men vertelt ons dat er in de wijde omgeving geen Ethiopische artsen of andere zorgverleners werkzaam zijn en hiernaartoe kunnen komen. 

Mijn ‘somatisch georiënteerde’ vriendinnen onderzoeken de traumapatiënt globaal (ja, dit is echt te bloederig voor een psychiater!), zonder hulpmiddelen: hij is bij bewustzijn, de vitale functies lijken intact, er is een grote openliggende hoofdwond (het hersenweefsel is palpabel), de huid van de rechtergezichtshelft is weggeschaafd, de rechterarm is opengereten met zichtbare bot- en peesresten, en er is sprake van veel pijn in de buik (inwendige hematomen?). Aan de buitenkant is geen profuus bloedverlies zichtbaar. De man ligt te krioelen op de grond en lijdt onmenselijk.

 ‘Is er morfine of andere medicatie beschikbaar in een ziekenhuis of apotheek in het stadje?’, vragen wij om ons heen. Antwoord: nee.

 ‘Kan er zo snel mogelijk een ambulance komen?’. Nee, het dichtstbijzijnde ziekenhuis is ongeveer twee uur rijden.

We staan er machteloos en verslagen bij - drie westerse, hoogopgeleide dokters met hun handen in de zij. Is er echt geen manier om deze man te helpen? Al is het maar het verlichten van zijn intense pijn of het uitschakelen van zijn bewustzijn? We kijken elkaar langdurig en vragend aan. Nee, de toestand op deze plek in dit derdewereldland is helaas horror; mijn twee vriendinnen en ik hebben in ons werkzame leven nog nooit zo’n afschuwelijk en indringend beeld gezien. 

Uiteindelijk adviseren we de lokale bevolking om de man op een losgerukte vrachtwagendeur te leggen – als brancard – en hem toch maar naar het ‘plaatselijke’ ziekenhuis te vervoeren. Is dit een wijs besluit? Tja.

Wij besluiten af te druipen. Ondanks dat we niets zinvols konden betekenen, worden we toch hartelijk en emotioneel bedankt door de dorpelingen. Veel sterkte.

Remco Dijkstra, Psychiater in opleiding

Zomerserie Is er een dokter op het strand?