Effectiviteit antidepressiva overdreven

Selectieve publicatie van uitsluitend positieve uitkomsten heeft geleid tot overschatting van de effectiviteit van antidepressiva. Dat concluderen Erick Turner c.s. in The New England Journal of Medicine van 17 januari.

Zij analyseerden de rapporten die de FDA opstelde naar aanleiding van trials met een twaalftal veel gebruikte antidepressiva waarbij in totaal 12.564 patiënten betrokken waren. Vervolgens voerden ze een systematische literatuurstudie uit om na te gaan of de bewuste trials ook waren gepubliceerd. Ze vergeleken daarna de gepubliceerde versie van het onderzoek met de FDA-versie van de resultaten.

Van de in de wetenschappelijke bladen gepubliceerde trials kende 94 procent een positieve uitkomst. Maar de FDA-data duiden erop dat slechts 51 procent van de studies gunstig uitviel. Bovendien bleken de meeste studies met negatieve resultaten (33 van de 36, in totaal 5292 patiënten) niet gepubliceerd of werden de uitkomsten zo naar buiten gebracht, dat die toch nog positief konden worden genoemd, in weerwil van de FDA-conclusies.

Volgens de onderzoekers betekent dat niet dat anti­depressiva ineffectief zijn. Ze merken op dat elk afzonderlijk middel na meta-analyse van alle beschikbare gegevens superieur blijkt aan een behandeling met een placebo. Maar, stellen ze, antidepressiva zijn wel aanzienlijk minder effectief dan je op basis van de gepubliceerde literatuur zou verwachten.

Het is moeilijk te achterhalen waarom sommige trials niet werden gepubliceerd, aldus Turner c.s. Zijn de manuscripten niet ingediend of vonden reviewers de studies niet geschikt voor publicatie? Uiteraard kunnen artikelen zijn afgewezen vanwege methodologische tekortkomingen. Wel een beetje vreemd, vinden Turner c.s. Men mag er immers van uitgaan dat al die studies naar werkzaamheid volgens internationale protocollen zijn uitgevoerd. Bovendien zou het wel zo fair zijn als de rijke bedrijven die al dat onderzoek financieren de deelnemende patiënten op de hoogte zouden stellen dat publicatie van een studie er niet in zit. Dat gebeurt nu niet. << HM

NEJM, 2008; 358: 252-60