Weinig effect atypische antipsychotica bij alzheimer

De nadelen heffen de voordelen op van het gebruik van atypische anti­psychotica in de behandeling van psychosen, agressie of agitatie bij patiënten met de ziekte van Alzheimer. Tot die conclusie komen Lon Schneider c.s. in The New England Journal of Medicine na een dubbelblinde gerandomiseerde studie bij 421 ambulante patiënten met de ziekte van Alzheimer in 42 Amerikaanse instellingen.

De onderzoekers waren uitdrukkelijk geïnteresseerd in het effect van atypische antipsychotica in het dagelijkse, klinische gebruik. Daarbij past men de doses aan de patiënt aan. Het gebruik van een middel wordt gestaakt als er geen effect blijkt, de bijwerkingen te groot worden of de patiënt andere redenen heeft om met het medicijn te stoppen. Dit is een fundamenteel andere, en volgens velen, onder wie de commentatoren van NEJM, reëlere aanpak dan de klinische studies waarbij dosis, studieduur, tijdstippen van meting en andere omstandigheden volledig vastliggen, maar weinig van doen hebben met de alledaagse praktijk.

In de studie zijn quetiapine (Seroquel, gemiddeld 56,5 mg per dag), risperidon (Risperdal, 1,0 mg per dag) en olanzapine (Zyprexa, 5,5 mg per dag) vergeleken met een placebo. De uitkomstmaten waren de tijd tussen het starten en het - om willekeurig welke reden - stoppen met het middel én de verbetering van symptomen op de CGIC-schaal (Clinical ­Global Impression of Change).

Er was geen significant verschil in de tijdspanne waarna de medicatie werd gestopt: dat gebeurde na ­mediaan 5,3 weken (quetiapine), 7,4 weken (risperidon) en 8,1 weken (olanzapine). Bij de helft van de patiënten was de behandeling dus na 5 tot 8 weken gestaakt. De stopredenen ‘geen effect’ en ‘negatieve bijwerkingen of intolerantie’ hielden elkaar daarbij in evenwicht. Zo werden de middelen die het langst werden gegeven om hun effect, ook het eerst gestopt vanwege bijwerkingen. De resultaten op de CGIC-schaal na 12 weken ontliepen elkaar ook niet veel; er was slechts sprake van een minimale verbetering.

Conclusie van de auteurs, die erkennen dat verschillen tussen de groepen duidelijker zouden kunnen zijn bij een groter aantal patiënten: ‘Hoewel de atypische antipsychotica effectiever zijn dan een ­placebo, verminderen de nadelige effecten de totale effectiviteit. Het gebruik ervan zou kunnen worden beperkt tot patiënten die weinig of geen bijwerkingen ervaren en bij wie de voordelen duidelijk te zien zijn.’ << ME

NEJM, 2006; 355: 1525-38, 1604-5