Artsen willen meer bezieling (en minder administratie)

ACHTER HET NIEUWS

Terug naar geloof in vakmanschap, minder bureaucratie en vooral meer vertrouwen. Daarvoor zetten de initiatiefnemers van Het alternatief voor de zorg zich in met een boek en een manifest. ‘Blijf van die indicatoren af. Ze zijn van ons!’

Het succes van de huisartsen-beweging ‘Het roer moet om’ smaakt kennelijk naar meer. Want met het boek en het bijbehorende manifest Het alternatief voor de zorg, willen ook deze initiatiefnemers, de stichting Beroepseer en de VvAA, laten zien dat het in de zorg steeds meer gaat over ‘geld en spreadsheets’ en ‘productie draaien’ en dat er te veel geld en tijd opgaat aan ‘administratie, communicatie en bestuurlijke drukte’.

De cijfers spreken volgens hen boekdelen: de overheadkosten van Nederlandse ziekenhuizen bedroegen anno 2011 rond de 20 procent van de totale kosten. Alleen de Verenigde Staten scoorden hoger; zij staken met 25,3 procent overhead ver boven de rest uit.

De focus moet in de zorg weer veel meer komen te liggen op vakmanschap, bezieling en de ‘verbinding’ met de patiënt. En bovenal: het vertrouwen in de zorg moet terug. Citaat uit het manifest: ‘Stimuleer dat zorgverleners en patiënten zich gezamenlijk inzetten voor een nog betere onderlinge afstemming en verbetering van de kwaliteit van de zorg. Maatwerk dient daarbij leidend te zijn en de huidige trend naar schaalvergroting past daar niet bij.’

Overbodige luxe
Huisarts Herman Suichies is mede-samensteller van boek en manifest. Suichies vindt dat ‘zorgverleners zuchten onder de bemoeizucht van het stelsel’. De ‘buitenlui’ (zoals journalist Marc Chavannes de bestuurders noemt in het boek) zijn daarvoor de eerstverantwoordelijken. Net als zorgverleners hebben ze weliswaar het beste voor met de mens, maar weten ze wel erg goed waar het met de zorg naartoe moet, hoe anderen hun werk moeten doen, en hoe ze dat moeten afdwingen. Suichies stemt in met Chavannes’ conclusie dat ze ‘om niet eigenmachtig, laat staan dictatoriaal over te komen – dit is Nederland – een heel nieuw gezelschapsspel ontwierpen. Het heet Zorgmarkt en de spelregels zijn zo ingewikkeld dat daaromheen weer veel werkgelegenheid is ontstaan’.

Twee hoogleraren, Margo Trappenburg en Evelien Tonkens, scherpen de zorgen over die zorgmarkt in het boek nog wat aan. Volgens Trappenburg hoort bij de zorg een bepaalde cultuur van soberheid: ‘Het is passender ervoor te zorgen dat mensen die in een verpleeghuis zitten een eigen badkamer en een wc krijgen, dan om te investeren in de overbodige luxe van marmeren kantoren voor zorgverzekeraars, of majestueuze entreehallen van ziekenhuizen. Dat is mijn probleem met marktwerking in de zorg: je moet gaan investeren in uiterlijk vertoon, omdat dit je visitekaartje naar “buiten” is.’

Volgens Tonkens kan het nog erger: ‘Als de Wet op de winstuitkering wordt aangenomen gaat het hek van de dam. Met winstuitkering haal je onvermijdelijk puur financiële kortetermijnbelangen de zorg binnen. Deze belangen staan op gespannen voet met zorginhoudelijke en langetermijndoelen. Je kunt wel zeggen: het zullen alleen pensioenfondsen zijn die in de zorg investeren, maar maak dan een wet die dat vastlegt. Volgens het voorstel mag iedereen in de zorg investeren; de garanties tegen vluchtkapitaal – kortstondig investeren om de winst eruit te halen en de tent vervolgens berooid achterlaten – zijn veel te dun. Zaken die we collectief belangrijk vinden voor goede zorg: dat het betrouwbaar is, gericht op de lange termijn, op het borgen van publieke belangen, komen dan nog meer op de tocht te staan.’

Vertrouwen
Een van de vervelendste gevolgen van die zorgmarkt is, zegt radioloog en ook medesamensteller van boek en manifest Lewi Vogelpoel, dat de zorgpolis in de spreekkamer steeds meer centraal komt te staan. Dat hindert haar in haar werk: ‘Vroeger was dat geen overweging. Als iets in het belang van de patiënt was, dan werd dat ook vergoed. Ook na 2006 werden de zorgkavels zo breed ingekocht dat we ons werk konden doen zoals voorheen. Maar dat is nu anders. Het is hinderlijk omdat ik niet van tevoren kan weten of een patiënt een niersteen, een galsteen of iets anders heeft. De diagnose en dus de zorgkavel wijzigt soms onder mijn handen.’ En dan, aldus Vogelpoel, moet je nagaan of de verzekeraar van de patiënt de bijbehorende zorg wel heeft ingekocht. ‘Bovendien is een mens in de praktijk eigenlijk niet te verkavelen.’

Ze mist het vertrouwen in de professional. Daarom moet de vrije artsenkeuze gewaarborgd blijven. ‘Het is voor een arts niet fijn dat een patiënt alleen maar bij hem of haar komt omdat de verzekeraar een andere dokter niet betaalt. Ik heb liever dat iemand uit vrije wil voor mij kiest. Dan begint de zorgrelatie tenminste met vertrouwen.’

Transparantiedwang
De ‘transparantiedwang’, waardoor er in de spreekkamer steeds meer moet worden geadministreerd, vindt ze onverstandig. Vogelpoel vindt dat de sector wordt overvoerd met indicatoren die voor de professionals niet van waarde zijn voor het verbeteren van hun praktijk. ‘Dat demotiveert alleen maar en leidt tot tijdverlies.’ ‘Die indicatoren hinderen mij’, zegt ook huisarts Suichies, ‘want ik moet bij een diabetespatiënt volgens de indicatorenlijst vragen naar zijn rook-gedrag, terwijl het misschien voor hem belangrijker is dat hij in scheiding ligt en hij daarover wil praten.’

Dat indicatoren ten dienste staan van kwaliteitssystemen, weet Suichies ook wel, maar hij zet vraagtekens bij het nut voor patiënten. Uit onderzoek blijkt, volgens hem, dat kwaliteitsmanagement geen aantoonbaar effect heeft op door patiënten ervaren uitkomsten van zorg. ‘Al die keurmerken en indicatoren worden bovendien door de verzekeraars gebruikt om financieel te sturen. Blijf ervan af! Ze zijn van ons! Het gebruik moet je beperken tot interne kwaliteitsverbetering van de beroepsgroep zelf. Ik wil niet dat andere instanties ons daarop controleren en afrekenen.’

Cultuur van eigenbelang
Wim van Harten, lid van de raad van bestuur van het Antoni van Leeuwenhoek en hoogleraar quality management and health care technology (Universiteit Twente), vindt dat artsen en hun organisaties de hand ook in eigen boezem steken. Bij het opzetten van kwaliteits-systemen moeten ze weer de regie krijgen, maar ze moeten er tegelijkertijd voor waken daarin niet door te schieten. In het boek geeft hij het voorbeeld van de darmkankerchirurgen die een registratiesysteem hebben opgezet dat heeft geleid tot ‘minder variatie, minder complicaties, minder heropnames en meer overleving’. Het systeem maakt de prestaties van professionals zichtbaar en zorgt ervoor dat ze onderling kunnen worden besproken. Dit registratiesysteem wordt door DICA (Dutch Institute for Clinical Auditing) ook ingevoerd voor andere behandelingen. De data kunnen worden gebruikt voor het maken van afspraken over geleverde en nog in te kopen zorg. Van Harten: ‘Wij hebben inmiddels tussen de vijf en tien medewerkers die indicatoren zitten te registreren. Als je niet zegt: “Wij doen dat voor maximaal tien of vijftien indicatoren”, dan hebben wij straks dertig medewerkers die zitten te registreren.’

Net als Van Harten richt Suichies’ kritiek zich niet alleen op ‘de buitenlui’. Hij ontwaart onder zijn beroepsgenoten soms ‘een cultuur van eigenbelang’. Suichies: ‘In de werkgroepen van “Het roer moet om” vonden we dat de indicatoren terug moesten naar 25 procent van het totaal. De meeste weerstand kwam daarbij van de NHG en InEen, de indicatorenmakers; niet eens van de verzekeraars.’

auteur

Henk Maassen

h.maassen@medischcontact.nl

meer info

Over het boek Het alternatief voor de zorg (win een exemplaar!)

Stichting Beroepseer: beroepseer.nl